35

Мақолада Гулханий яшаб ижод этган муҳит ва Қўқон хонлигидаги сиёсий жараёнлар таҳлилга тортилди. “Зарбулмасал” асарининг яратилиш сабаблари, унда илгари сурилган ғоянинг мазмун-моҳияти тўғрисида адабиётшунослар томонидан билдирилган қарама-қарши фикрлар қиёслаб ўрганилди ва муаллиф томонидан бу фикрларга изоҳ берилди. Шунингдек, мақолада Фарғона иқлимидан минг чордеворнинг топилмаслиги, Бухоро диёридан эса, исталганча топилиши ҳақидаги қушлар ўртасидаги баҳс-мунозарага сиёсий туc берилди ва бу ҳақида олимларнинг илмий-танқидий мақолалари ҳамда докторлик ишлари ўрганилди ва тадқиқ жараёнида хронологияга ҳам аҳамият қаратиш лозимлиги муаллиф томонидан таъкидланди. Мақоланинг хулоса қисмида эса Гулханий илмий мероси орқали нафақат адабиётимиз бойлигига ҳисса қўшган, балки мўъжазгина асари билан хонлик муҳити акс этган тарихий жараёнлар ҳақида ҳам хабар берган. Зеро, бадиий асар каби ўтмишни жонлантириб акс эттира оладиган асар йўқ.

  • Read count 35
  • Date of publication 20-02-2021
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages253–261
Ўзбек

Мақолада Гулханий яшаб ижод этган муҳит ва Қўқон хонлигидаги сиёсий жараёнлар таҳлилга тортилди. “Зарбулмасал” асарининг яратилиш сабаблари, унда илгари сурилган ғоянинг мазмун-моҳияти тўғрисида адабиётшунослар томонидан билдирилган қарама-қарши фикрлар қиёслаб ўрганилди ва муаллиф томонидан бу фикрларга изоҳ берилди. Шунингдек, мақолада Фарғона иқлимидан минг чордеворнинг топилмаслиги, Бухоро диёридан эса, исталганча топилиши ҳақидаги қушлар ўртасидаги баҳс-мунозарага сиёсий туc берилди ва бу ҳақида олимларнинг илмий-танқидий мақолалари ҳамда докторлик ишлари ўрганилди ва тадқиқ жараёнида хронологияга ҳам аҳамият қаратиш лозимлиги муаллиф томонидан таъкидланди. Мақоланинг хулоса қисмида эса Гулханий илмий мероси орқали нафақат адабиётимиз бойлигига ҳисса қўшган, балки мўъжазгина асари билан хонлик муҳити акс этган тарихий жараёнлар ҳақида ҳам хабар берган. Зеро, бадиий асар каби ўтмишни жонлантириб акс эттира оладиган асар йўқ.

Русский

В статье исследуется окружение, в которой жил и работал Гульхани, а также политические процессы в Кокандском ханстве. Автором сопоставлены и разъяснены причины создания произведения «Зарбулмасал», противоречивые взгляды литературоведов на содержание и суть выдвинутой в нем идеи. В статье также затрагиваются политические дебаты по поводу того, что в климате Ферганы невозможно найти тысячу чордеворов (развалин строений), а на Бухарской земле, — столько, сколько пожелают. Исходя из этого, изучены научнокритические статьи и докторские диссертации литературоведов. Автор подчеркивает необходимость обращения внимания на даты и годы в процессе изучения научной работы и мнения ученых. В заключительной части статьи отмечено, что Гульхани внес в литературу неоценимый вклад не только своим научным наследием, но и своим, хоть и небольшим, произведением и рассказал об исторических процессах, которые отразили ханскую среду в ту эпоху.

English

The article explores the environment in which Gulhani lived and worked, as well as the political processes in the Kokand Khanate. The author compares and explains the reasons for the creation of the work "Zarbulmasal", the contradictory views of literary critics on the content and essence of the idea put forward in it. The study also addresses the political debate between the birds over the fact that in the climate of Fergana and Bukhara it is impossible to find thousands of Chordevors. The author emphasizes the need to pay attention to chronology in the research process. The final part of the article notes that Gulkhani made an invaluable contribution to the literature through his scientific heritage rendering in his short stories the historical processes that reflected the Khan's environment in that era.

Name of reference
1 Гафурова Г. Развитие перевода в Узбекистане. — Ташкент: Фан, 1973. — 123 с.
2 Гулханий. Зарбулмасал (Япалоққуш ҳикояси). Нашрга тайёрловчи Ҳ.Ёқубов. — Тошкент: ЎзФА нашрёти, 1951. — 71 б.
3 Зоҳидов В. Ўзбек адабиёти тарихидан. — Т.: 1961. — 204 б.
4 Зарбулмасал / Гулханий; Нашрга тайёрловчи Ҳ.Ёқубов. — Тошкент: Маънавият, 2016. — 112 б.
5 Исҳоқов Ф. Гулханий “Зарбулмасал”ининг илмийтанқидий матни. Автореферат. — Тошкент. 1997. — 45 б.
6 Калила ва Димна / Таржимон: Суйима Ғаниева. — Тошкент: Янги аср авлоди, 2017.— 304 б.
7 Қўшжонов М. Моҳият ва бадиият. — Тошкент: Ғ.Ғулом номидаги адабиёт ва санъат нашрёти, 1977. — 228 б.
8 Лапасов Ж. Мумтоз адабий асарлар ўқув луғати. — Тошкент: Ўқитувчи, 1994. — 272 б.
9 http://e-adabiyot.uz/uzbek/mumoz/1157-kitob.html мурожаат этилган сана: 14.10.2020.
10 https://shosh.uz/qoqon-honligi-katta-maqola/ мурожаат этилган сана: 23.03.2021.
Waiting