Мақола “Прецедент” термини ва унинг ўзбек, рус ва инглиз тилларида нашр қилинган изоҳли, энциклопедик, этимологик, синонимик, антонимик, омонимик, икки ва кўп тилли луғатлардаги таърифининг ҳамда прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларга олимлар томонидан берилган таърифлар таҳлилига бағишланган. Таъкидлаш лозимки, замонавий ўзбек тилшунослигида сўнги вақтларда прецедент феномен ҳамда унинг турларини тил ва маданият нуқтаи назаридан тадқиқ қилишга бағишланган ишлар кўлами ортди. Бироқ улар орасида прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларнинг ўзбек тилшунослиги билан қиёсий таҳлилига бағишланган тадқиқотлар мавжуд эмас. Шу сабабли, ушбу мақолада юқорида келтирилган муаммоларни ҳал қилишнинг қуйидаги усуллари келтирилган. Биринчидан, тадқиқотнинг назарий қисмида “Прецедент” термини ва унинг турли луғатлардаги изоҳи ва унинг мавжуд турлари ҳақида маълумотлар берилган. Иккинчидан, “Прецедент” термини доирасида прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларнинг таърифи ва уларнинг таркибий қисмлари ҳақидаги маълумотлар ҳам келтириб ўтилган. Хулоса қисмида эса барча прецедент феноменлар тез-тез тил шахсияти дискурсида фойдаланилиши ва амалга оширилишига оид илмийназарий умумлашмалар келтирилади. Олинган натижалар эса “Прецедент” термини ва унинг турли луғатлардаги таърифини, шунингдек, тил ва маданият бўйича мавжуд билимларни бойитишга хизмат қилади.
Мақола “Прецедент” термини ва унинг ўзбек, рус ва инглиз тилларида нашр қилинган изоҳли, энциклопедик, этимологик, синонимик, антонимик, омонимик, икки ва кўп тилли луғатлардаги таърифининг ҳамда прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларга олимлар томонидан берилган таърифлар таҳлилига бағишланган. Таъкидлаш лозимки, замонавий ўзбек тилшунослигида сўнги вақтларда прецедент феномен ҳамда унинг турларини тил ва маданият нуқтаи назаридан тадқиқ қилишга бағишланган ишлар кўлами ортди. Бироқ улар орасида прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларнинг ўзбек тилшунослиги билан қиёсий таҳлилига бағишланган тадқиқотлар мавжуд эмас. Шу сабабли, ушбу мақолада юқорида келтирилган муаммоларни ҳал қилишнинг қуйидаги усуллари келтирилган. Биринчидан, тадқиқотнинг назарий қисмида “Прецедент” термини ва унинг турли луғатлардаги изоҳи ва унинг мавжуд турлари ҳақида маълумотлар берилган. Иккинчидан, “Прецедент” термини доирасида прецедент матн, прецедент ном, прецедент айтим ва прецедент вазият каби прецедент феноменларнинг таърифи ва уларнинг таркибий қисмлари ҳақидаги маълумотлар ҳам келтириб ўтилган. Хулоса қисмида эса барча прецедент феноменлар тез-тез тил шахсияти дискурсида фойдаланилиши ва амалга оширилишига оид илмийназарий умумлашмалар келтирилади. Олинган натижалар эса “Прецедент” термини ва унинг турли луғатлардаги таърифини, шунингдек, тил ва маданият бўйича мавжуд билимларни бойитишга хизмат қилади.
Статья посвящена анализу термина прецедент и его определению в толковых, энциклопедических, этимологических, синонимических, антонимических, синонимических словарях, дву- и многоязычных словарях, изданных на узбекском, русском и английском языках, а также определения фонемона прецедентный текст, прецедентное имя, прецедентное выражение и прецедентная ситуация, данному учёными этому феномену. Следует отметить, что в последнее время в современной лингвистике увеличилось количество исследований, посвященных изучению этого явления с точки зрения языка и культуры. Однако среди них отсутствуют работы по сопоставительному изучению таких феноменов исследования как прецедентный текст, прецедентное имя, прецедентное выражение и прецедентная ситуация. Следуя из этого, в данной статье указывается на пути решения вышеупомянутых проблем. Во-первых, в теоретической части исследования изложены имеющиеся в словарях данные об определении термина прецедент и его видах. Во-вторых, в рамках термина прецедент даётся описание прецедентных феноменов прецедентный текст, прецедентное имя, прецедентное выражение, прецедентная ситуация и их составлящих. В заключении статьи сделаны общие выводы о том, что прецедентные феномены часто используются в дискурсе языковой личности. Полученные результаты послужат дополнению соответствующих статьей в словарях, а также с точки языка и культуры обогащению имеющихся научных данных.
This article is devoted to the analysis of the term “Precedent” and its definition in explanatory, encyclopedic, etymological, synonymic, antonymic, dictionaries, also bilingual and multilingual dictionaries published in Uzbek, Russian and English, as well as the definition given by scientists to the phonemon of precedent, as the precedent text, the precedent name, precedent expression and precedent situation. It should be noted that recently in modern linguistics the number of studies devoted to the study of this phenomenon in terms of language and culture has increased. However, among them there is no work on a comparative study of such research phenomena as the precedent text, the precedent name, precedent expression and precedent situation. Following from this, this article tries to give the solution to the above mentioned problems. Firstly, in the theoretical part one can find the definition of the term “Precedent” and its types in different dictionaries. Secondly, round the term “Precedent” description precedent phenomena of the precedent text, the precedent name, precedent expression and precedent situation also their components. In conclusion, the article draws general conclusions that precedent phenomena are often used in the discourse of a linguistic personality. The results obtained will complement the relevant articles in dictionaries, as well as enrich existing scientific data from the point of language and culture.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | JALILOV B.T. | Катта ўқитувчи Инглиз тили ва адабиёти кафедраси | Андижон давлат университети |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | Бўронов Ж., Бўтаев Ш., Ирисқулов М., Раҳмонбердиев К. English-Uzbek Dictionary. — Т., 2001. — 466 б. |
2 | Гудков Д.Б. Прецедентное имя и проблемы прецедентности. — М.: МГУ, 1999. — 152 c. — URL: https://urss.ru/cgibin/db.pl?lang=Ru&blang=ru&page=Book&id=258079 |
3 | Гудков Д.Б. Теория и практика межкультурной коммуникации. — М.: Гнозис, 2003. — 288 с. — URL: https://www.twirpx.com/file/563811/ |
4 | Земская Е.А. Клише новояза и цитация в языке постсоветского общество.//Вопросы языкознание. — 1996. — № 3. — С. 23–31. — URL: http://issuesinlinguistics.ru/pubfiles/1996-3_zemskaja_23-31.pdf |
5 | Караулов Ю.Н. Русский язык и языковая личность. — М., 1987. — 216 с. — URL: https://www.twirpx.com/file/2015673/ |
6 | Касьянова К. О русском национальном характере. — М., 1994. — 123 с. |
7 | Костомаров В.Г. Как тексты становятся прецедентными. \Костомаров В.Г., Бурвикова Н.Д.\\ Русский язык за рубежём. — 1994. — № 1. — С. 73—76. |
8 | Красных В.В. Свой среди чужых: миф или реальность? — М.: Гнозис, 2003. — 169 с. — URL: https://www.twirpx.com/file/231832/ |
9 | Красных В.В. Этнопсихолингвистика и лингвокультурология. — М.: МГУ, 2002. — URL: https://www.twirpx.com/file/213813/ |
10 | Русча-ўзбекчалуғат. II том. — Т., 1984. — 195 б. |
11 | Сатимов Ғ. English-Russian-Uzbek Dictionary of Juridical Terms. — Т., 1999. — 208 р. |
12 | Саттаров Т.К., Имомов И.А. English-Russian-Uzbek Comprehensive Law Dictionary. — Т., 2014. — 552 р. |
13 | Слышкин Г.Г. От текста символу: лингвокультурные концепты прецедентных текстов в сознании и дискурсе. — М.: Academia, 2000. — 128 с. |
14 | Ўзбек тилининг изоҳли луғати. Ф ҳарфи. — Т., 2006. — 339 б. |
15 | Cambridge Advanced Learner’s Dictionary. Электронлуғат. — URL: https://dictionary.cambridge.org/ |
16 | Macmillan English Dictionary for advanced learners. — London, 2006. — 1106 р. |
17 | Merriam-Webster Dictionary. Мобил қурилмалар учун варианти. — URL: http: //www.apache.org/licenses/ LICENSES-2.0 |
18 | Oxford Dictionary of Current English. Oxford university press. 2006. — 706 р. |
19 | The Merriam-Webster Dictionary. 15th printing Quead Graphics Fairfield, PA. 2018. — 388 р. |
20 | https://ziyouz.uz/hikmatlar/tafakkur-gulshani/hayot-mohiyati-haqida/ |