12

Ушбу мақолада Туркистон ўлкасида жадид матбуотининг тутган ўрни, турли йилларда нашр этилган газеталарда ҳуррият, илм-маърифат ва ўзликни англашга ундовчи тарғибот ишларининг аҳамияти ўрганилди. Хусусан, ўзбек миллий матбуотининг бош газетаси “Тараққий”нинг фаолиятига алоҳида эътибор қаратилган бўлиб, унда нашр этилган мақолалар мавзу кўлами, хилма-хиллиги билан фуқароларнинг билим ва дунёқарашини ошишига хизмат қилаганлиги тадқиқотчи томонидан таҳлил қилинди. Шунингдек, мазкур газетада нашр этилган мақолалар ҳукумат томонидан кескин тазйиққа учрагани, муҳаррир И. Обидийнинг қамоққа олиниш сабабларига тўхталинди. Илмий изланиш жараёнида нафақат “Тараққий”, балки унинг давомчиси бўлган “Хуршид”, “Шуҳрат”, “Тужжор”, “Осиё” газеталарининг нашр этилиши учун муҳаррирларнинг олиб борган саъй-ҳаракатлари, хизматлари ҳақида ҳам тўхтаб ўтилди. Шунингдек, мавзуни ёритишда 1996 йилдан 2016 йилга қадар ҳимоя қилинган номзодлик ва докторлик ишлари муаллиф томонидан ўрганилди ва мақолада фойдаланилди. Мақоланинг сўнги қисмида жадид матбуотини ўрганиш жараёнидан олинган натижа ва тажрибалар ҳақида якуний хулосалар берилди.

  • Read count 12
  • Date of publication 20-06-2021
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages206-215
Ўзбек

Ушбу мақолада Туркистон ўлкасида жадид матбуотининг тутган ўрни, турли йилларда нашр этилган газеталарда ҳуррият, илм-маърифат ва ўзликни англашга ундовчи тарғибот ишларининг аҳамияти ўрганилди. Хусусан, ўзбек миллий матбуотининг бош газетаси “Тараққий”нинг фаолиятига алоҳида эътибор қаратилган бўлиб, унда нашр этилган мақолалар мавзу кўлами, хилма-хиллиги билан фуқароларнинг билим ва дунёқарашини ошишига хизмат қилаганлиги тадқиқотчи томонидан таҳлил қилинди. Шунингдек, мазкур газетада нашр этилган мақолалар ҳукумат томонидан кескин тазйиққа учрагани, муҳаррир И. Обидийнинг қамоққа олиниш сабабларига тўхталинди. Илмий изланиш жараёнида нафақат “Тараққий”, балки унинг давомчиси бўлган “Хуршид”, “Шуҳрат”, “Тужжор”, “Осиё” газеталарининг нашр этилиши учун муҳаррирларнинг олиб борган саъй-ҳаракатлари, хизматлари ҳақида ҳам тўхтаб ўтилди. Шунингдек, мавзуни ёритишда 1996 йилдан 2016 йилга қадар ҳимоя қилинган номзодлик ва докторлик ишлари муаллиф томонидан ўрганилди ва мақолада фойдаланилди. Мақоланинг сўнги қисмида жадид матбуотини ўрганиш жараёнидан олинган натижа ва тажрибалар ҳақида якуний хулосалар берилди.

Русский

В данной статье рассматривается роль джадидской прессы в Туркестанском регионе, важность пропагандистской работы опубликованных в разные годы газет, которые влекли за собой независимость, просвещение и самосознание. В частности, особое внимание было уделено деятельности главной газеты узбекской национальной прессы «Тараккий» («Развитие»), в которой исследователем были проанализированы опубликованные статьи, призванные расширить знания и кругозор граждан по разнообразным темам. Также, статья касается причинам ареста редактора И.Обиди, а также причинам сильного давления со стороны правительства к статьям данного издания. В процессе научных исследований, был сделан акцент на вклад и работу редакторов не только издания «Тараккий», но и таких как «Хуршид», «Шухрат», «Тужжор», «Осиё». Также при освещении темы автором были изучены и использованы в статье кандидатские и докторские диссертации, которые были защищены с 1996 по 2016 год. В заключительной части статьи были сделаны выводы о результатах и опыте, полученных в процессе изучения прессы джадидов.

English

The article examines the role of the Jadid press in Turkistan territory, the importance of freedom, enlightenment and selfawareness in newspapers published in different years. In particular, special attention was paid to the work of the leading newspaper of the Uzbek national press, “Taraqqiy”, in which the articles contributed to increasing the level of knowledge and worldview of citizens have been analyzed. The study touches upon the newspaper articles that were sharply pressured by the government and the reasons for the arrest of an editor I. Obidiy. The efforts of the editors for the publication of the newspapers “Khurshid”, “Shukhrat”, “Tujjor”, “Asia”, Progress were considered. Candidate and doctoral dissertations defended from 1996 to 2016 in the coverage of the topic were also studied by the author and used in the article. The last part of the article gives the conclusions about the results and experiences gained from the process of studying the Jadid press.

Author name position Name of organisation
1 SUVONOV L.K. Мустақил изланувчи, ижтимоий-сиёсий бўлими катта мухбири Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси муассислигидаги “Янги Ўзбекистон” газетаси
Name of reference
1 Дўстқораев Бойбўта. Ўзбекистон журналистикаси тарихи. — Тошкент: Ғ.Ғулом номидани нашриёт-матбаа ижодий уйи, 2009. — 378.
2 Қосимов Б. Миллий уйғониш: жасорат, маърифат, фидойилик. — Тошкент: Маънавият, 2002. — 344 б.
3 Маҳмудова Г. Т. Туркистонда жадидчилик ҳаракати ва унинг ахлоқий-эстетик фикр тараққиётига таъсири / фалсафа фанлари номзоди — Тошкент. 1996 — 158 б.
4 Рахимов К. Жадидлар иқтисодий ғоялари ва уларнинг бозор муносабатларини ривожлантиришдаги аҳамияти. Иқтисод фанлари илмий даражасини олиш учун. — Андижон. 2010. — 148 б
5 Сайидов Ё. Жадид бадиий асарлари лексикаси Филология фанлари доктори. — Тошкенит, 2018. — 282 б.
6 Тожибоева М. Жадид адиблари ижодида мумтоз адабиёт анъаналари. Филология фанлари доктори. — Тошкент, 2017. — 248 б.
7 Ҳасанов Б., Каримов Н. Жадид маърифатпарварлик ҳаракатининг ғоявий асослари. — Тошкент: Тошкент ислом университети, 2016. — 216.
8 “Самарқанд” газетаси 1913 йил 30 июль.
9 “Тараққий” газетаси 1906 йил 16-сон
10 “Тараққий” газетаси 1906 йил 17-сон
11 “Таржимон” 1886 йил 13–14 сонлар.
12 “Тужжор” газетаси 1097 йил 21 август 1-сон
13 “Шуҳрат” газетаси 1908. 23 январ.
Waiting