32

Maqolada tolerantlik tushunchasining lingvistik tahlili axloqiy me’yorlar va qadriyatlarni ifodalash bilan bog‘liq kategoriyalarni o‘z ichiga olishi bilan ahamiyatli ekanligi hamda semantik, pragmatik va diskurs tahlili asosida ko‘rib chiqiladi. Adabiyotlarda tolerantlik tushunchasi til va kommunikativ kompetensiyaning natijasi sifatida tavsiflanib, shaxsning emotsional barqarorligi bilan bog‘liq va uyg‘un emotsional o‘zaro ta’sirni shakllantiruvchi til vositalari orqali amalga oshiriladi. Shu bilan bir qatorda, lingvistik ma’noda, tolerantlik kategoriyalari ham universal, ham o‘ziga xos madaniy xususiyatlarni birlashtiradi. Shuningdek, turli diniy matnlarda tolerantlik tushunchasi bag‘rikenglik, o‘zaro hurmat, insonlarning ijtimoiy hayotda tinch-totuv yashashini aks ettirib, o‘ziga xos madaniy xususiyatlarni birlashtirishda muhim ro‘l o‘ynashi bilan ahamiyatlidir. Shunday qilib, tolerantlik lingvistik jihatdan maxsus semantik maydonni shakllantiruvchi leksik, grammatik va pragmatik vositalar tizimi orqali voqelanadi. Bunda turli tillar va madaniyatlarda tolerantlik konsepti o‘zining universal mag‘zini (tafovutlarni qabul qilish, boshqalarga hurmat) saqlagan holda, o‘ziga xos milliy-madaniy konnotatsiyalarni kasb etadi, bu uning ham semantik tuzilishida, ham tilda ifodalanish xususiyatlarida namoyon bo‘ladi.

  • Read count 32
  • Date of publication 20-04-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages35-48
English

This article examines the linguistic analysis of the concept of tolerance, which is significant in that it includes categories related to the expression of moral norms and values, and is considered from the perspective of semantic, pragmatic and discourse analysis.v In literature, the concept of tolerance is described as a result of linguistic and communicative competence, the concept of tolerance is described as a result of language and communicative competence, which is associated with the emotional stability of the individual and is implemented through linguistic means that form harmonious emotional interaction. At the same time, in the linguistic sense, the categories of tolerance combine both universal and specific cultural features. Also, in various religious texts, the concept of tolerance is significant in that it plays an important role in combining specific cultural features, reflecting tolerance, mutual respect, and the peaceful coexistence of people in social life. Thus, tolerance is realized linguistically through a system of lexical, grammatical and pragmatic means that form a special semantic field. In this regard, in different languages and cultures, the concept of tolerance, while retaining its universal meaning (acceptance of differences, respect for others), acquires its own national-cultural connotations, which is reflected both in its semantic structure and in the characteristics of its expression in the language.

Ўзбек

Maqolada tolerantlik tushunchasining lingvistik tahlili axloqiy me’yorlar va qadriyatlarni ifodalash bilan bog‘liq kategoriyalarni o‘z ichiga olishi bilan ahamiyatli ekanligi hamda semantik, pragmatik va diskurs tahlili asosida ko‘rib chiqiladi. Adabiyotlarda tolerantlik tushunchasi til va kommunikativ kompetensiyaning natijasi sifatida tavsiflanib, shaxsning emotsional barqarorligi bilan bog‘liq va uyg‘un emotsional o‘zaro ta’sirni shakllantiruvchi til vositalari orqali amalga oshiriladi. Shu bilan bir qatorda, lingvistik ma’noda, tolerantlik kategoriyalari ham universal, ham o‘ziga xos madaniy xususiyatlarni birlashtiradi. Shuningdek, turli diniy matnlarda tolerantlik tushunchasi bag‘rikenglik, o‘zaro hurmat, insonlarning ijtimoiy hayotda tinch-totuv yashashini aks ettirib, o‘ziga xos madaniy xususiyatlarni birlashtirishda muhim ro‘l o‘ynashi bilan ahamiyatlidir. Shunday qilib, tolerantlik lingvistik jihatdan maxsus semantik maydonni shakllantiruvchi leksik, grammatik va pragmatik vositalar tizimi orqali voqelanadi. Bunda turli tillar va madaniyatlarda tolerantlik konsepti o‘zining universal mag‘zini (tafovutlarni qabul qilish, boshqalarga hurmat) saqlagan holda, o‘ziga xos milliy-madaniy konnotatsiyalarni kasb etadi, bu uning ham semantik tuzilishida, ham tilda ifodalanish xususiyatlarida namoyon bo‘ladi.

Русский

В статье рассматривается понятие «толерантность», которое включает в себя категории, связанные с выражением моральных норм и ценностей с точки зрения семантического, прагматического и дискурсивного анализа. В литературе понятие толерантности описывается как результат языковой и коммуникативной компетентности, связано с эмоциональной устойчивостью личности и реализуется посредством языковых средств, формирующих гармоничное эмоциональное взаимодействие. В то же время в языковом смысле категории толерантности объединяют как универсальные, так и специфические культурные характеристики. Также в различных религиозных текстах понятие толерантности значимо тем, что оно играет важную роль в объединении специфических культурных характеристик, отражая толерантность, взаимное уважение и мирное сосуществование людей в общественной жизни. Таким образом, толерантность реализуется через систему лексических, грамматических и прагматических средств, которые в языковом плане образуют определенное семантическое поле. В связи с этим в разных языках и культурах понятие толерантности, сохраняя свое универсальное значение (принятие различий, уважение к другим), приобретает собственные национальнокультурные коннотации, что отражается как в его семантической структуре, так и в особенностях его выражения в языке

Author name position Name of organisation
1 LAPASOV N.S. Dekan mouvini Ingliz tili 1-fakulteti O‘zbekiston Davlat Jahon tillari Universiteti
Name of reference
1 Petkova T.V. The Idea of Tolerance — John Locke and Immanuel Kant // Open Journal for Studies in Philosophy. — 2019. — 3(1). — P. 17-24.
2 Tamer, G. (ed.) Key Concepts in Interreligious Discourses. The Concept of Tolerance and the Concept of Peace in Judaism, Christianity, and Islam. Salzburger Trilog. — 2017. — 176 p. // www.bafid.fau.eu
3 Ахиджакова М.П., Донскова Л.А. Эмотивность и коммуникативная толерантность в структуре эмоциональности художественного текста // Гуманитарные и социальные науки. — 2021. — № 3. — С. 67–77.
4 Долгова И.А. Концептуальное поле «терпение» в английской и русской лингвокультурах: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Волгоград, 2006. — 30 c.
5 Донскова Л.А., Багироков Х. З. Психолингвистические основы коммуникативной толерантности языковой личности // Вестник Новосибирского государственного университета. Серия: Лингвистика и межкультурная коммуникация. — 2017. — № 1. — С. 34–38.
6 Корнеева А.В. Коммуникативное поведение и коммуникативное сознание как механизмы межкультурного взаимодействия // Вестник Новосибирского государственного университета. Серия: Лингвистика и межкультурная коммуникация. — 2017. — Т. 15, № 4. — С. 77–84
7 Красильникова Н.А. Метафорическая репрезентация лингвокультурологической категории СВОИ-ЧУЖИЕ в экологическом дискурсе США, России и Англии: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Екатеринбург, 2005. — 24 c.
8 Курбонова Х.Х. Национально-специфические особенности концепта «Сабр» (терпение) в таджикской и русской этнолингвокультурах // Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата филологических наук. — Душанбе, 2021. —24 c.
9 Лунцова О.М. Градиент-концепт «дружба – мир – вражда» в русской и английской лингвокультурах: на материале лексики и фразеологии: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Волгоград, 2008. — 28 c.
10 Маринина Г.И. Полевая структура концепта «Толерантность» в немецком, английском, русском и кабардино-черкесском языках// Филологические науки. Вопросы теории и практики. — 2016. — № 8 (62). — С. 129–131.
11 Маруневич О.В. Концепт «иностранец»: лингвокогнитивный и аксиологический аспекты: на материале русского и английского языков: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Пятигорск, 2009. — 28 с.
12 Панин В.В. Политическая корректность как культурно-поведенческая и языковая категория: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Тюмень, 2004. — 24 с.
13 Синькевич Г.П. Значение национального языка в толерантном воспитании // Вестник Университета (Учредители: Государственный университет управления). — 2014. — № 5. — С. 262–265.
14 Сумина Е.С. Толерантность: от феномена к лингвокультурному концепту: Автореф. дисс. ...канд. филол. наук. — Екатеринбург, 2007. — 21 с.
15 Хлопова А.И. Содержание понятия «Toleranz» в немецкой лингвокультуре // Вестник Московского государственного лингвистического университета. Гуманитарные науки. — 2023. — Вып. 2(870). — С. 57–64.
16 Чернов Л.И. Лингвокультурологическая трактовка понятия «межкультурная грамотность» // Материалы научных исследований. — 2020. — С. 63–74.
Waiting