Ilon obrazi qadimiy mifologik arxetiplardan biri bo‘lib, turli madaniyatlardagi matnlarda chuqur ma’no va ramziy mazmunga ega ekani bilan ajralib turadi. Xususan, fransuz va o‘zbek madaniyatlarida ushbu obrazning ikki tomonlama ramziy ahamiyati yaqqol namoyon bo‘ladi. Bir tomondan, ilon donolik, qayta tug‘ilish va himoya timsoli sifatida talqin etilib, bu jihatlar ilonning teri yangilashi bilan bog‘liq holda uzoq umr, sir-asror va donishmandlik belgisi sifatida qaraladi. Sharq, jumladan, turkiy mifologiyada ilon o‘z oilasini qo‘riqlovchi, sodiq va dono mavjudot sifatida tasvirlanadi. Fransuz madaniyatida esa ilon obrazi ko‘pincha ma’rifat, ichki kuch va ruhiy uyg‘onish ramzi bilan uyg‘unlashgan. Boshqa tomondan, ko‘plab mifologik tizimlarda u vasvasa, halokat va yovuz kuchlarning timsoli sifatida namoyon bo‘ladi. Mazkur maqolada fransuz va o‘zbek tillaridagi nasriy hamda she’riy matnlarda ilon obrazining ifodalanishi misolida zoosimvollarning mifologik va ramziy ma’nolari, ularning pragmatik xususiyatlari o‘rganiladi. Shuningdek, ushbu obrazning madaniy va mifologik kontekstdagi ahamiyati hamda matnda badiiy ma’no shakllantirishdagi o‘rni tahlil qilinadi. Ikkala madaniyatda ilon timsolining ramziy mazmuniga oid o‘xshashlik va farqlar aniqlanib, zoosimvollarning madaniy kodlarni yetkazishdagi vositachilik roli hamda o‘quvchining matnni idrok etishiga ta’siri yoritiladi.
The image of the snake, as one of the ancient mythological archetypes, holds deep meaning and symbolic significance in many cultures. In French and Uzbek cultures, the dual symbolic nature of the snake is vividly evident. On the one hand, the snake is recognized as a symbol of wisdom, rebirth, and protection. These qualities are associated with the snake's ability to shed its skin, symbolizing longevity and the possession of secrets. In Eastern culture, including Turkic mythology, the snake is depicted as a wise and loyal being that protects its family. In French culture, the snake is often linked to enlightenment and inner strength. On the other hand, the snake is interpreted as a symbol of danger, cunning, and temptation. Similarly, in Uzbek mythology, the snake sometimes appears as a representation of dark forces, embodying an enemy or a mysterious threat. This article examines the symbolic meaning of the snake as a zoosymbol in prose and poetic texts in French and Uzbek languages. It analyzes the cultural and mythological significance of the snake, as well as its role in creating artistic meaning in texts. Additionally, the article explores the similarities and differences in the symbolic connotations of the snake image in the two cultures. It emphasizes the pragmatic aspects of zoosymbols, highlighting their role in conveying cultural codes and their influence on the reader's perception of the text.
Ilon obrazi qadimiy mifologik arxetiplardan biri bo‘lib, turli madaniyatlardagi matnlarda chuqur ma’no va ramziy mazmunga ega ekani bilan ajralib turadi. Xususan, fransuz va o‘zbek madaniyatlarida ushbu obrazning ikki tomonlama ramziy ahamiyati yaqqol namoyon bo‘ladi. Bir tomondan, ilon donolik, qayta tug‘ilish va himoya timsoli sifatida talqin etilib, bu jihatlar ilonning teri yangilashi bilan bog‘liq holda uzoq umr, sir-asror va donishmandlik belgisi sifatida qaraladi. Sharq, jumladan, turkiy mifologiyada ilon o‘z oilasini qo‘riqlovchi, sodiq va dono mavjudot sifatida tasvirlanadi. Fransuz madaniyatida esa ilon obrazi ko‘pincha ma’rifat, ichki kuch va ruhiy uyg‘onish ramzi bilan uyg‘unlashgan. Boshqa tomondan, ko‘plab mifologik tizimlarda u vasvasa, halokat va yovuz kuchlarning timsoli sifatida namoyon bo‘ladi. Mazkur maqolada fransuz va o‘zbek tillaridagi nasriy hamda she’riy matnlarda ilon obrazining ifodalanishi misolida zoosimvollarning mifologik va ramziy ma’nolari, ularning pragmatik xususiyatlari o‘rganiladi. Shuningdek, ushbu obrazning madaniy va mifologik kontekstdagi ahamiyati hamda matnda badiiy ma’no shakllantirishdagi o‘rni tahlil qilinadi. Ikkala madaniyatda ilon timsolining ramziy mazmuniga oid o‘xshashlik va farqlar aniqlanib, zoosimvollarning madaniy kodlarni yetkazishdagi vositachilik roli hamda o‘quvchining matnni idrok etishiga ta’siri yoritiladi.
Образ змеи как один из древнейших мифологических архетипов обладает глубоким значением и символическим содержанием во многих культурах. Во французской и узбекской культурах двойственная символическая природа змеи проявляется наиболее ярко. С одной стороны, змея воспринимается как символ мудрости, возрождения и защиты. Эти качества связаны с особенностью змеи сбрасывать кожу, что ассоциируется с долголетием и обладанием тайными знаниями. В восточной культуре, в частности в тюркской мифологии, змея изображается как мудрое, верное существо, охраняющее свой дом. Во французской культуре змея часто связывается с просветлением и внутренней силой. С другой стороны, змея рассматривается как символ опасности, коварства и искушения. В узбекской мифологии змея также иногда ассоциируется с темными силами, выступая в образе врага или символа загадочной угрозы. В данной статье рассматривается символическое значение змеи как зоосимвола в прозаических и поэтических текстах на французском и узбекском языках. Проведен анализ ее культурного и мифологического значения, а также роли в создании художественного смысла текста. Кроме того, изучаются сходства и различия в символическом содержании образа змеи в двух культурах. В статье подчеркивается прагматический аспект зоосимволов, их роль в передаче культурных кодов и влияние на восприятие текста читателем.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | QOCHQOROVA S.T. | Doktorant (DSc) | Samarqand davlat chet tillar instituti |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | Alphonse de Lamartine. MÉDITATIONS POÉTIQUES. — Édition du groupe «Ebooks libres et gratuits», 2006. — 386 p. |
2 | Charles Baudelaire. Fleurs du mal. — URL: http://www.paskvil.com |
3 | Duma A. Les trois mousqétaires. — Le Livre de Poche, 2011. — 888 p. |
4 | Eluard Paul. Poésie ininterrompue/L’amour la poésie. — Livres numériques édités par la bibliothèque numérique romande, 2023. — 107 p |
5 | Hugo V. LES MISÉRABLES. Tome I, II, III, IV. — Édition du groupe «Ebooks libres et gratuits » (numérique). — URL: https://www.ebooksgratuits.com/details.php?book=726 |
6 | Hugo V. Les contemplations. — Édition du groupe « Ebooks libres et gratuits » (numérique). — URL: https://www.ebooksgratuits.com/html/hugo_contemplations.html |
7 | Ismailova D.Sh. Tilshunoslikda zoonimlar tadqiqi // Research and education. — 2023. — Volume 2, ISSUE 11. — P. 66–72. URL: https://researchedu.org/index.php/re/article/view/5616/7629 |
8 | Jo‘rayev M. Folklorshunoslik asoslari. — Toshkent: Fan, 2009. — 192 b. |
9 | Jumanov E. Ertaklardagi dev, pari, ilon, yalmog‘iz obrazlarining mifologik asosi // Jahon adabiyoti. — 2022. — № 1. — URL: https://oyina.uz/kiril/article/730 12.12.2024 |
10 | Musaqulov A. O‘zbek xalq lirikasi. — Toshkent: Fan, 2010. — 316 b. |
11 | Rizoyeva M.A. O‘zbek xalq mifologik afsonalari (o‘ziga xos xususiyatlari, tasnifi va obrazlar tizimi) filol. fan. bo‘yicha falsafa doktori (PhD) diss. avtoreferati. — Toshkent, 2020. — 59 b. |
12 | Sapayeva R. O‘zbek tilida zoonim tarkibli frazemalar xususiyatlari // Ilm sarchashmalari. — 2021. — № 4. — B. 146–150. |
13 | Stendhal. Le Rouge et le Noir. — URL: www.texteslibres.fr |
14 | Valéry Paul. Poésie et mélange. — Livre numérique édité par la bibliothèque numérique romande, 2016. — 220 p. |
15 | Verlaine Paul. Poème saturniens. Arvensa Editions. — URL: https://www.arvensa.com/ebooks_gratuits/PDF_VERLAINE_poemes_satu rniens.pdf |
16 | Абдулла Қодирий. Ўткан кунлар. — Тошкент: Ғафур Ғулом, 2018. — 492 б. |
17 | Гордеев Н.П. Змея в обрядово-религиозных системах различных народов // Этнографическое обозрение. — 2002. — № 6. — С. 45–61. Ёқубов Одил. Диёнат. — Тошкент: Шарқ, 1998. — 347 б. |
18 | Зулфия. Йиллар садоси: Сайланма. — Тошкент: Ғафур Ғулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти, 1995. — 168 б. |
19 | Красильникова П.Ю. Проблема толкования коннотации в лексикографии (на материале зоонимов в текстах Саши Чёрного). Автореф. дисс... кандидата филол. наук. — Мытищи, 2022. — 24 с. |
20 | Кузнецов И. В. О символе змеи на каменных изваяниях югозападного Туркменистана // Народы и религии Евразии. — 2021. — № 1 (26). — C. 63–81. |
21 | Қодиров Пиримқул. Юлдузли тунлар; Бобур: Тарихий роман. — Танланган асарлар II. — Тошкент: Sharq, 2010. — 560 б. |
22 | Мурод Т. Отамдан қолган далалар. — Тошкент: Шарқ, 1994. — 168 б. Муҳаммад Юсуф. Сайланма: Шеърлар. Достонлар. Хотиралар. — Тошкент: Шарқ, 2007. — 288 б. |
23 | Норқобилов Нормурод. Бўрон қўпган кун. — Тошкент: Шарқ, 2007. — 304 б. |
24 | Ойноткинова Н. Р. Коннотативные значения зоонимов, обозначающие диких животных, в алтайском языке // Эпосоведение. — 2023. — № 4. — С. 76–87. DOI: 10.25587/2782-4861-2023-4-76-87. https://www.booksite.ru/fulltext/1/001/008/092/147.htm . |
25 | https://kh-davron.uz/kutubxona/uzbek/memuarlar/rauf-parfi-sherlar-2.html |
26 | Саид Аҳмад. Уфқ. Трилогия. — Тошкент: Адабиёт ва санъат нашриёти, 1976. — 688 б. |
27 | https://kh-davron.uz/ijod/sherlar/xurshid-davron-sherlar.html |
28 | Худойбердиева Ҳалима. Сайланма. — Тошкент: Шарқ, 2000. — 398 б. |
29 | Ҳамид Олимжон. Танланган асарлар. — Тошкент: ЎзССР Давлат нашриёти, 1951. — 561 б. |