Mazkur maqolada Zahiriddin Muhammad Bobur “Boburnoma” ga xos muhim adabiy va tarixiy xususiyatlar asrning Sharq va G‘arb adabiyotidagi zamonaviy talqinlari bilan qiyoslab o‘rganilgan. Tadqiqot markazidan “Boburnoma” asari asosida vujudga kelgan ikki roman —o‘zbek adabiyotining durdonalaridan biri — Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” hamda Aleks Rutserfordning ingliz tilida yozilgan “Shimoldan kelgan fotihlar” (“Raiders from North”) asarlari o‘rin egallagan. Ushbu badiiy matnlar asosida “Boburnoma”ning syujet elementlari, adabiy strukturasi va personajlar tizimi, asar mualliflarining tarixiy manbaga yondashuvi, badiiy tafakkur usullari va obraz yaratishdagi estetik mezonlari bilan bog‘liq jihatlar qiyosiy tahlil etilgan. Xususan, har ikki roman kompozitsion tuzilmasining shakllanishida “Boburnoma”dagi voqealar izchilligi va syujet dinamikasining o‘zlashtirish usullariga e’tibor qaratilgan. Shuningdek, asar qahramonlari — Bobur va unga yaqin shaxslarning xarakteri, ularning ichki dunyosi, tarixiy sharoitdagi qaror va harakatlari ikki roman kontekstida solishtirilib, estetik va ideologik yondashuvlar farqlari ko‘rsatib berilgan. Maqolada, shu tariqa, “Boburnoma”ning nafaqat tarixiy hujjat sifatida, balki xalqaro miqyosdagi adabiy intertekst sifatida tutgan o‘rni tahlil qilingan. Xulosa sifatida, ushbu asarning Sharq va G‘arb adabiy makonlarini bog‘lovchi universal manba ekani asoslab berilgan.
This article presents a comparative literary analysis of the distinctive literary and historical features of Baburnama by Zahiriddin Muhammad Babur, as interpreted in both Eastern and Western contemporary literature. The analysis focuses on two novels inspired by Baburnama: Yulduzli tunlar (Starry Nights) by Pirimkul Kadirov, representing Uzbek literature, and Raiders from the North by Alex Rutherford, written in English. Drawing on these texts, the study examines and contrasts their plot structures, narrative techniques, character systems, and the authors’ respective approaches to the historical source, along with their aesthetic principles and methods of literary representation. Special attention is given to the adaptation of Baburnama’s event sequence and narrative dynamics within the compositional frameworks of both novels. The portrayal of central characters — particularly Babur and his close associates — is analyzed in terms of psychological depth, personal traits, and historical agency. These elements are assessed comparatively, highlighting differing aesthetic and ideological perspectives. Ultimately, the article evaluates Baburnama not only as a historical document but also as a literary intertext of global significance, arguing for its role as a cultural bridge between Eastern and Western literary traditions.
Mazkur maqolada Zahiriddin Muhammad Bobur “Boburnoma” ga xos muhim adabiy va tarixiy xususiyatlar asrning Sharq va G‘arb adabiyotidagi zamonaviy talqinlari bilan qiyoslab o‘rganilgan. Tadqiqot markazidan “Boburnoma” asari asosida vujudga kelgan ikki roman —o‘zbek adabiyotining durdonalaridan biri — Pirimqul Qodirovning “Yulduzli tunlar” hamda Aleks Rutserfordning ingliz tilida yozilgan “Shimoldan kelgan fotihlar” (“Raiders from North”) asarlari o‘rin egallagan. Ushbu badiiy matnlar asosida “Boburnoma”ning syujet elementlari, adabiy strukturasi va personajlar tizimi, asar mualliflarining tarixiy manbaga yondashuvi, badiiy tafakkur usullari va obraz yaratishdagi estetik mezonlari bilan bog‘liq jihatlar qiyosiy tahlil etilgan. Xususan, har ikki roman kompozitsion tuzilmasining shakllanishida “Boburnoma”dagi voqealar izchilligi va syujet dinamikasining o‘zlashtirish usullariga e’tibor qaratilgan. Shuningdek, asar qahramonlari — Bobur va unga yaqin shaxslarning xarakteri, ularning ichki dunyosi, tarixiy sharoitdagi qaror va harakatlari ikki roman kontekstida solishtirilib, estetik va ideologik yondashuvlar farqlari ko‘rsatib berilgan. Maqolada, shu tariqa, “Boburnoma”ning nafaqat tarixiy hujjat sifatida, balki xalqaro miqyosdagi adabiy intertekst sifatida tutgan o‘rni tahlil qilingan. Xulosa sifatida, ushbu asarning Sharq va G‘arb adabiy makonlarini bog‘lovchi universal manba ekani asoslab berilgan.
В статье произведено сравнительное литературное исследование уникальных литературных и исторических характеристик произведения Захириддина Мухаммада Бабура «Бабур-наме» в контексте современных интерпретаций в восточной и западной литературе. В центре внимания находятся два романа, созданных на основе «Бабур-наме» — «Звёздные ночи» П. Кадырова (узбекская литература) и «Завоеватели с севера» А. Резерфорда (англоязычная литература). На основе этих художественных текстов проведён сопоставительный анализ сюжетных элементов, литературной структуры, системы персонажей, а также подходов авторов к историческому источнику, методов художественного осмысления и эстетических критериев в создании образов. Особое внимание уделено тому, как последовательность событий и динамика сюжета из «Бабур-наме» адаптированы в композиционных структурах обоих романов. Кроме того, в статье анализируются характеры главных героев — Бабура и близких к нему исторических фигур, их внутренний мир, решения и действия в условиях конкретных исторических обстоятельств в контексте двух художественных произведений. Таким образом, исследуется значение «Бабур-наме» не только как исторического документа, но и как интертекста, имеющего универсальное значение в международном литературном пространстве. В заключение обосновывается роль этого произведения как культурного моста между Востоком и Западом.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | Rustamjon qizi M.Q. | Doktorant (PhD) | Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | “Bobur: Yulduzli tunlar” (Ingliz tiliga tarjima qilindi). — URL: https://baburid.uz/news/15 (murojaat sanasi: 28.04.2025) |
2 | Beveridge, A.S. (1921). Baburnama in English. — London: Luzac&Co. — 508 p. |
3 | Bobur, Z.M. (2023) Boburnoma. V. Rahmonov & K. Mullaxo‘jayeva tabdili. —Toshkent: O‘zbekiston. — 464 b. |
4 | Ilminskiy, N.M. (1857). Babur Zahir-al-Din Muhammad. Baber-nameh Diagataice ad fidem codicis petropolitani. Edited by Nikolai Ilminski. — Kazan: Qazan Universityetining Tabkhanasi. — 508 p. |
5 | Ne’matova, H. (2023). “Boburnoma” — safarnoma janrida yaratilgan asarlarning eng sarasi // “Asrlar uzra porlagan siymo” maqolalar to‘plami. — Andijon: Andijon nashriyot-matbaa uyi. — B. 257–260. |
6 | Olimjonov, D. (2023). “Boburnoma” asari qo‘lyozmalari // Science Shine International Scientific Journal, № 1(1).B. 4–7. |
7 | Qodirov, P. (2019). Yulduzli tunlar. — Toshkent: Yangi asr avlodi. — 586 b. |
8 | Rutherford, A. (2009). Empire of the Moghul: raiders from the north. — New York: St. Martin’s Press. — 434 p. |
9 | Thakston, V.M. (1996). The Baburnama. Memoirs of Babur, prince and emperor. — New York: Oxford University Press. — 311 p. |
10 | Umurov, H. (2004). Adabiyotshunoslik nazariyasi. — Toshkent: A.Qodiriy nomidagi xalq merosi nashriyoti. — 264 b. |
11 | Wikipedia. Empire of the Moghul. (murojaat sanasi: 20.05.2025) https://en.wikipedia.org/wiki/Empire_of_the_Moghul |