21

Ushbu maqolada Xurshid Do‘stmuhammad va Alber Kamyuning ijodi tahlil etilib, ularning adabiy ijodda individual qarashga ega ekanliklari bilan birgalikda asar qahramonlarining falsafiy tafakkur unsurlari, ichki ruhiy olamini uyg‘unlashtirishga intilganliklari asosiy tadqiqot obyekti sifatida o‘rganildi. Yozuvchi Xurshid Do‘stmuhammadning “Donishmand Sizif” asari mazmun va shakl jihatdan adabiyotimizda yangilik bo‘ldi. Biroq asar falsafiy roman bo‘lib, mavzuning yoritilishida ramziylik va absurd g‘oyalarini anglash muhim sanaladi. Birinchidan, unda inson ruhiyatining, botiniy olami, kayfiyati turli rakurslarda tasvirlanishi o‘rganib chiqildi. Asosiy e’tibor badiiy obraz ya’ni ijodkorning dunyo bilan aoqasi ta’sirida paydo bo‘lgan kechinmalari ifodasiga qaratilgan. Shuning uchun ham falsafiy romanlarda psixoanaliz muhim. Ayniqsa, shaxs ruhiyatini betakror chizgilarda tasvirlash X. Do‘stmuhammad va A. Kamyu uslubiga asosiy e’tibor qaratildi. Sharq-islom adabiy-estetik tafakkuri ta’sirida kamol topgan adib Sizif bilan bog‘liq an’anaviy mavzuni milliy folklor, Sharqona e’tiqodiy qarashlar negizida, jahon adabiyoti badiiy ifoda usullaridan keng foydalangan holda “Donishmand Sizif” romanini yaratdi. Ikkinchidan “Donishmand Sizif” asarida obraz ruhiyati betakror uslubda ifodalangan. X. Do‘stmuhammad shaxs ruhiyatini ba’zan ramzlar orqali, ba’zan real tasvirlaydi. Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, har ikkala yozuvchi ijodida ham individualizm va absurd alohida ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalariga ko‘ra Xurshid Do‘stmuhammadning “Donishmand Sizif” romani va Alber Kamyuning “Sizif haqida afsona” essesi obyekt sifatida tanlangan. Maqolada sotsiologik, psixologik, struktural, qiyosiy-tipologik tahlil usullaridan foydalanilgan.

  • Read count 21
  • Date of publication 20-06-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages294–308
English

This article presents a comparative analysis of the philosophical and literary visions of Khurshid Dostmuhammad and Albert Camus, with a focus on their integration of philosophical thought and the inner spiritual world of their characters. The primary object of study is Dostmuhammad’s novel The Wise Sisyphus, which introduced new thematic and formal elements into Uzbek literature. As a philosophical novel, it requires an understanding of symbolic and absurdist concepts to grasp its deeper meanings. Particular attention is given to the portrayal of the human psyche, inner states, and existential moods, explored through artistic expression and psychoanalytic interpretation. The article highlights the unique narrative styles of Dostmuhammad and Camus, both of whom explore the psychological dimensions of their characters with distinctive methods. Dostmuhammad, influenced by Eastern-Islamic literary and aesthetic traditions, constructs The Wise Sisyphus using motifs from national folklore and Eastern religious thought, while also incorporating global literary techniques. His depiction of the psyche ranges from symbolic to realistic, underscoring themes of individualism and the absurd. The study draws parallels between Dostmuhammad’s The Wise Sisyphus and Camus’s essay The Myth of Sisyphus, employing sociological, psychological, structural, and comparative-typological methods of analysis.

Ўзбек

Ushbu maqolada Xurshid Do‘stmuhammad va Alber Kamyuning ijodi tahlil etilib, ularning adabiy ijodda individual qarashga ega ekanliklari bilan birgalikda asar qahramonlarining falsafiy tafakkur unsurlari, ichki ruhiy olamini uyg‘unlashtirishga intilganliklari asosiy tadqiqot obyekti sifatida o‘rganildi. Yozuvchi Xurshid Do‘stmuhammadning “Donishmand Sizif” asari mazmun va shakl jihatdan adabiyotimizda yangilik bo‘ldi. Biroq asar falsafiy roman bo‘lib, mavzuning yoritilishida ramziylik va absurd g‘oyalarini anglash muhim sanaladi. Birinchidan, unda inson ruhiyatining, botiniy olami, kayfiyati turli rakurslarda tasvirlanishi o‘rganib chiqildi. Asosiy e’tibor badiiy obraz ya’ni ijodkorning dunyo bilan aoqasi ta’sirida paydo bo‘lgan kechinmalari ifodasiga qaratilgan. Shuning uchun ham falsafiy romanlarda psixoanaliz muhim. Ayniqsa, shaxs ruhiyatini betakror chizgilarda tasvirlash X. Do‘stmuhammad va A. Kamyu uslubiga asosiy e’tibor qaratildi. Sharq-islom adabiy-estetik tafakkuri ta’sirida kamol topgan adib Sizif bilan bog‘liq an’anaviy mavzuni milliy folklor, Sharqona e’tiqodiy qarashlar negizida, jahon adabiyoti badiiy ifoda usullaridan keng foydalangan holda “Donishmand Sizif” romanini yaratdi. Ikkinchidan “Donishmand Sizif” asarida obraz ruhiyati betakror uslubda ifodalangan. X. Do‘stmuhammad shaxs ruhiyatini ba’zan ramzlar orqali, ba’zan real tasvirlaydi. Tadqiqot shuni ko‘rsatadiki, har ikkala yozuvchi ijodida ham individualizm va absurd alohida ahamiyatga ega. Tadqiqot natijalariga ko‘ra Xurshid Do‘stmuhammadning “Donishmand Sizif” romani va Alber Kamyuning “Sizif haqida afsona” essesi obyekt sifatida tanlangan. Maqolada sotsiologik, psixologik, struktural, qiyosiy-tipologik tahlil usullaridan foydalanilgan.

Русский

В статье представлен сравнительный анализ философско-литературного мироощущения Хуршида Дустмухаммада и Альбера Камю, с акцентом на их стремление соединить философское мышление с внутренним духовным миром героев. Основным объектом исследования выступает роман Хуршида Дустмухаммада «Мудрый Сизиф», открывший новые тематические и формальные горизонты в узбекской литературе. Как философский роман, произведение требует осмысления символизма и абсурдистской эстетики для глубокого понимания авторского замысла. Особое внимание уделяется изображению человеческой психики, внутренних состояний и экзистенциальных настроений, раскрытых через художественное выражение и психоаналитический подход. Отмечается уникальный авторский стиль Х. Дустмухаммада и А. Камю, в котором психология персонажей раскрывается различными художественными средствами. Дустмухаммад, находящийся под влиянием восточно-исламской литературной и эстетической традиции, создает роман на основе национального фольклора и религиозно-философских взглядов Востока, органично сочетая их с методами мировой художественной литературы. Образная структура романа варьируется от символического к реалистическому, раскрывая темы индивидуализма и абсурда. Сравнение романа «Мудрый Сизиф» и эссе Альбера Камю «Миф о Сизифе» осуществляется с использованием социологических, психологических, структурных и сравнительно-типологических методов анализа.

Author name position Name of organisation
1 MAXMUDOVA I.M. Doktorant (PhD) Mirzo Ulug‘bek nomidagi O‘zbekiston Milliy universiteti
Name of reference
1 Asadov M. Alber Kamyu va Xurshid Do‘stmuhammad prozasida absurd qahramon muammosi. “So‘z san’ati so‘zligi”, 3 jild, 2-son. Toshkent. 2020 yil. — B. 117–126.
2 Jo‘raqulov U. Nazariy poetika masalalari: Muallif. Janr. Xronotop. — Toshkent: Gʻafur Gʻulom nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2015. — 309 b.
3 Arastu. Poetika. Axloqi Kabir. Ritorika. — Toshkent: Yangi asr avlodi, 2011. — 351 b.
4 Adabiyot nazariyasi. Ikki tomlik. 1-tom. — Toshkent: Fan, 1978. — 415 b.
5 Yoqubov H. O‘zbek prozasida uslub rang-barangligi. — Toshkent, 1983. — 208 b.
6 Yoqubov I. Mustaqillik davri o‘zbek romanlari poetikasi. — Toshkent, 2021. — 335 b.
7 Boboyev T. Adabiyotshunoslik asoslari. — Toshkent: O‘zbekiston, 2002. — 560 b.
8 Jo‘raqulov U. Hududsiz jilva. — Toshkent: Fan, 2006. — 204 b. Karimov H. Istiqlol davri adabiyoti. — Toshkent: YANGI NASHR, 2010. — 363 b.
9 Mirvaliyev S. O‘zbek romani. — Toshkent: Fan, 1983. — 56 b. Matyoqubova T. Poetik idrok va mahorat. — Toshkent: Fan va texnologiya, 2011. —171 b.
10 Rasulov A. Tanqid. talqin, baholash. — Toshkent: Fan, 2006. — 232 b.
11 Abdurahmonova M. Istiqlol davri o‘zbek romanlarida ramz poetikasi: Filologiya fan nom … diss . — Toshkent: Fan, 2025. — 139 b.
12 Boboqulov Y. XXI asr o‘zbek romanlarida inson ruhiyati talqini: Filo. fanlari fan. nom. … diss. — Toshkent: Fan, 2022. — 153 b.
13 Quronov D., Mamajonov Z., Sheraliyeva M. va boshqalar. Adabiyotshunoslik lug‘ati. — Toshkent: Akademnashr, 2010. — 400 b.
14 Boltaboyev H. Adabiyot ensiklopediyasi. 1-jild. — Toshkent: MUMTOZ SO‘Z, 2015. — 664 b.
15 Do‘smuhammad X. Ijod — ko‘ngil munavvarligi. — Toshkent: MUMTOZ SO‘Z, 2011. — 316 b
16 Do‘smuhammad X. Donishmand Sizif. — Toshkent: Yoshlar nashriyot uyi, 2019. —120 b.
17 Kamyu A. Yon daftarchalar. Hikmatlar. So‘zboshi muallifi va mas’ul muharrir: professor A.Saidov; To‘plovchi: L.Isoqov. — Toshkent: Yangi asr avlodi, 2014. — 82 b.
Waiting