29

Bu maqolada sarlavha majmuasi — matn tizimining ichki sistemasi, sarlavha va kirish, sarlavha tag tizimi unsurlarini o‘qish strategiyasi, sarlavha ansanmblidagi aloqa turlari haqidagi nazariy qarashlar tahlilga tortilgan. Shuningdek, sarlavha tanlash qoidalari, sarlavha tanlashda ish beradigan qoliplardan foydalanish, sarlavhalar tuzish yo‘llari o‘rganilib, misollar tahlili orqali nazariy fikrlar asoslangan. Tadqiqotning maqsadi mediamatn sarlavhalari majmuasi, sarlavha tanlash qoidalari va tuzish yo‘llarini o‘rganish, uning tuzilmasi, mediamatn sarlavhalarini yaratishda lisoniy mezonlarning o‘rnini aniqlashdan iborat. Maqolaning amaliy natijalari quyidagilardan iborat: sarlavhalarning talab darajasida bo‘lishini belgilovchi lingvistik qoidalar, sarlavha baholovchiekspressiv vazifani bajargan holda, gazeta materiallarining emotsional ta’sirini shakllantirishda ishtirokiga doir tavsiya berilgan; sarlavha tanlashda ish beradigan qoliplarga doir amaliy tajribalar ko‘rsatilgan. Maqolaning ilmiy yangiligini zamonaviy mediakommunikatsiyada sarlavhalar tuzishning bir qancha usullarini ko‘rib chiqib va birma-bir tahlil qilib, ularda qanday psixologik ilgaklar ishlatilganligi va insonga qanday ta’sir ko‘rsatganligi aniqlangani; retsipientda qiziqish uyg‘otish, jalb qilish, e’tiborni qaratish, harakatga chorlashga qaratilgan sarlavhalarni yaratishda lisoniy-uslubiy vositalarning ahamiyati tahlillar asosida ko‘rsatilgani tashkil etadi.

  • O'qishlar soni 29
  • Nashr sanasi 20-06-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar127-140
English

This article analyzes theoretical views on the subtitle complex, the internal system of the text, including the title and introduction, the reading strategy of subtitle system elements, and the types of connections within the title ensemble. Additionally, the rules for selecting a title, the use of templates that facilitate title selection, and the methods of creating titles were examined, and the theoretical concepts were substantiated through the analysis of examples. The purpose of the research is to study the complex of media text headings, the rules for choosing a headline, and the ways of its construction, to determine its structure, and the role of linguistic criteria in the creation of media text headlines. The practical results of the research are as follows: linguistic rules that determine the relevance of headlines to the requirements; recommendations for the participation of headlines in forming the emotional impact of newspaper materials, performing an evaluativeexpressive function; and practical experiments demonstrating how templates work when choosing headlines. The scientific novelty of the article lies in the fact that; by examining and analyzing several ways of creating headlines in modern media communication; it has been determined what psychological hooks were used in them and how they influenced the individual; the importance of linguistic and stylistic means in creating headlines aimed at evoking interest; attracting attention; and prompting action in the recipient has been demonstrated based on analysis.

Ўзбек

Bu maqolada sarlavha majmuasi — matn tizimining ichki sistemasi, sarlavha va kirish, sarlavha tag tizimi unsurlarini o‘qish strategiyasi, sarlavha ansanmblidagi aloqa turlari haqidagi nazariy qarashlar tahlilga tortilgan. Shuningdek, sarlavha tanlash qoidalari, sarlavha tanlashda ish beradigan qoliplardan foydalanish, sarlavhalar tuzish yo‘llari o‘rganilib, misollar tahlili orqali nazariy fikrlar asoslangan. Tadqiqotning maqsadi mediamatn sarlavhalari majmuasi, sarlavha tanlash qoidalari va tuzish yo‘llarini o‘rganish, uning tuzilmasi, mediamatn sarlavhalarini yaratishda lisoniy mezonlarning o‘rnini aniqlashdan iborat. Maqolaning amaliy natijalari quyidagilardan iborat: sarlavhalarning talab darajasida bo‘lishini belgilovchi lingvistik qoidalar, sarlavha baholovchiekspressiv vazifani bajargan holda, gazeta materiallarining emotsional ta’sirini shakllantirishda ishtirokiga doir tavsiya berilgan; sarlavha tanlashda ish beradigan qoliplarga doir amaliy tajribalar ko‘rsatilgan. Maqolaning ilmiy yangiligini zamonaviy mediakommunikatsiyada sarlavhalar tuzishning bir qancha usullarini ko‘rib chiqib va birma-bir tahlil qilib, ularda qanday psixologik ilgaklar ishlatilganligi va insonga qanday ta’sir ko‘rsatganligi aniqlangani; retsipientda qiziqish uyg‘otish, jalb qilish, e’tiborni qaratish, harakatga chorlashga qaratilgan sarlavhalarni yaratishda lisoniy-uslubiy vositalarning ahamiyati tahlillar asosida ko‘rsatilgani tashkil etadi.

Русский

В статье анализируются теоретические взгляды на подзаголовочный комплекс — внутреннюю систему текста, заголовок и лид, стратегию чтения элементов подзаголовочного комплекса, типы связей в ансамбле заголовка. Также были изучены правила написания заголовка, использование шаблонов, которые работают при выборе заголовка, способы создания заголовков, а также были обоснованы теоретические идеи посредством анализа примеров. Целью исследования является изучение заголовочного комплекса медиатекста, правил выбора заголовка и способов его построения, определение его структуры, роли языковых критериев в создании заголовков медиатекста. Практические результаты исследования заключаются в следующем. Даны: лингвистические правила, определяющие соответствие заголовков требованиям, рекомендации по участию заголовка в формировании эмоционального воздействия газетных материалов, показаны практические эксперименты по шаблонам, которые работают при выборе заголовков. Научная новизна статьи заключается в том, что, рассмотрев и проанализировав несколько способов создания заголовков в современной медиакоммуникации, было определено, какие психологические «крючки» использовались в них и как они повлияли на человека; каково значение языковых и стилистических средств в создании заголовков, направленных на вызов интереса, привлечение внимания, побуждение к действию у реципиента.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 SHAMAKSUDOVA S.X. Filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi O‘zbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti
Havola nomi
1 Бакиева Г.Х., Тешабаева Д.М. Оммавий ахборот воситалари тили. — Тошкент: Ўзкитобсавдонашриёти, 2020. — 172 б.
2 Meliboyev A. Qirq beshinchi bekat. — T.: Alisher Navoiy nomidagi O‘zbekiston Milliy kutubxonasi nashriyoti, 2008. — 208 b.
3 Тошалиев И., Абдусатторов Р. Оммавий ахборотнинг тили ва услуби. — Тошкент: Зар қалам, 2006. — 248 б.
4 Тошмуҳамедова Л., Халикова М. Сарлавҳа услубияти. — Тошкент: Университет, 2012. — 82 б.
5 Шамақсудова С.Х., Исраил М.И. ОАВда ёзма матн. Нутқ ва мунозара. — Тошкент: Iqtisod-moliya, 2018. – 180 б.
6 Шомақсудов А., Расулов И., Қўнғуров Р., Рустамов Х. Ўзбек тили стилистикаси. — Т.: Ўқитувчи. 1983. — 280 б.
7 Hamdamov Y. Taraqqiyot mezoni. — T.: O‘zbekiston, 2013. — 216 b.
8 Блокдва О. Медиатекст и его виды. Особенности стилистики и риторики. — URL: https://proza.ru/2013/04/02/524/ (дата обращения: 25.05.2025).
9 Володина М.Н. Язык средств массовой информации. — М.: Альма Матер Академический проспект, 2008. — 760 c.
10 Гальперин И.Р. Текст как объект лингвистического исследования. — М.: Наука, 1981. — 138 c.
11 Добросклонская Т.Г. Язык средств массовой информации. — М.: КДУ, Добросвет, 2008. — 116 c.
12 Лазутина Г. Основы творческой деятельности журналиста. — Москва, 2004. — 240 c.
13 Лурия А. Р. Язык и сознание. — Москва: Изд‐во Моск. ун‐та, 1979. — URL: http://filosof.historic.ru/books/item/f00/s00/z0000822/st008.shtml (дата обращения: 8.07.2011).
14 Майданова Л.М., Калганова С.О. Практическая стилистика жанров СМИ: уч. пособие. — Екатеринбург: Гуманитарный ун‐т, 2006. — 336 c.
15 Мурзин Л.М. О дериватционных аспектах текстообразования // Теоритические аспекты деривации. — Пермь, 1982. — 200 c.
16 Colin Macfarlane. Hit the Headlines Exciting journalism activities for improving writing and thinking skills. — London: Routledge, 2012. — 192 p.
17 Jones H., Sylvia Jaworska, Erhan Aslan. Language and Media. 2nd Edition. — UK: Routledge, 2020. — 322 p.
18 Lauren Kessler, Duncan McDonald. When words collide. A media Writers Guide to Grammar and Style. — Thomson Higher Education Boston: MA 02210-1202, USA, 2008. — 240 p.
19 Yusuf Yurdigül, Etem Zinderen. Yeni medyada haber dili (ayşe paşali olayi üzerinden geleneksel medya ve internet haberciliği karşilaştirmasi) // The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication — TOJDAC July 2012. — Volume 2 Issue 3.
Kutilmoqda