34

Mazkur tadqiqot-maqola uchun Alisher Navoiy merosining yirik namunalaridan biri — “Nasoyim ul-muhabbat min shamoyim-il futuvvat” tazkirasi tadqiqot obyekti sifatida olingan. Tazkiraning mazmun-mohiyati uning g‘oyasi shakllanishiga asos bo‘lgan manbalar — Qur’on oyatlari va sahih hadislar asosida tadqiq etilgan. Asarda qo‘llanilgan tasavvufiy tushunchalar, avliyolar haqidagi biografik ma’lumotlar va irfoniy g‘oyalar islomiy manbalar bilan uzviy bog‘liqlikda tahlil qilingan. “Nasoyim ul-muhabbat” tazkirasi Alisher Navoiyning ustozi Abdurahmon Jomiy qalamiga mansub “Nafahot ul-uns min hazarot il-quds” tazkirasining erkin — ijodiy tarjimasi bo‘lib, tazkirani yozishda, Navoiy, ko‘pgina o‘rinlarda Qur’on oyatlariga, payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ning hadislariga tayangan. Ba’zi o‘rinlarda bunday oyat va hadislar qayta-qayta keltirilgan va butun tazkira bo‘ylab g‘oyaviy ma’noni boyitishga xizmat qilgan. Mazkur maqolada Qur’oni karimdagi ayrim oyatlar va hadislar sharh va tahlillariga asoslanib, tazkiradagi irfoniy qarashlarning — tafakkurning shakllanish omillari aniqlanadi. Shu bilan birga, Navoiy ijodidagi diniy-ma’rifiy tafakkurning manbaviy asoslarini aniqlash orqali adibning tasavvufga oid qarashlari tahlil qilindi.

  • O'qishlar soni 34
  • Nashr sanasi 20-06-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar280-293
English

This article examines Nasāyim al-muḥabba, one of the major works in the spiritual and literary legacy of Alisher Navoi, through the lens of literary and religious analysis. The study explores the ideological and artistic foundations of this tazkira by referencing Quranic verses and authentic hadiths. Mystical concepts, biographical narratives of saints, and elements of spiritual philosophy presented in the work are analyzed in close connection with Islamic sources. Nasāyim al-muḥabba is a creative and interpretative rendering of Nafahāt al-uns, the tazkira authored by Navoi’s spiritual mentor, Abdurahman Jami. In composing his work, Navoi frequently draws upon Quranic verses and the sayings (hadiths) of the Prophet Muhammad (peace be upon him), at times repeating them to emphasize and deepen the text’s ideological content. The article identifies key factors that shape the spiritual and philosophical worldview expressed in the tazkira, focusing on selected Quranic and hadith references. Additionally, it examines Navoi’s Sufi perspective by tracing the foundational religious and didactic ideas embedded in the work.

Ўзбек

Mazkur tadqiqot-maqola uchun Alisher Navoiy merosining yirik namunalaridan biri — “Nasoyim ul-muhabbat min shamoyim-il futuvvat” tazkirasi tadqiqot obyekti sifatida olingan. Tazkiraning mazmun-mohiyati uning g‘oyasi shakllanishiga asos bo‘lgan manbalar — Qur’on oyatlari va sahih hadislar asosida tadqiq etilgan. Asarda qo‘llanilgan tasavvufiy tushunchalar, avliyolar haqidagi biografik ma’lumotlar va irfoniy g‘oyalar islomiy manbalar bilan uzviy bog‘liqlikda tahlil qilingan. “Nasoyim ul-muhabbat” tazkirasi Alisher Navoiyning ustozi Abdurahmon Jomiy qalamiga mansub “Nafahot ul-uns min hazarot il-quds” tazkirasining erkin — ijodiy tarjimasi bo‘lib, tazkirani yozishda, Navoiy, ko‘pgina o‘rinlarda Qur’on oyatlariga, payg‘ambarimiz Muhammad (s.a.v.)ning hadislariga tayangan. Ba’zi o‘rinlarda bunday oyat va hadislar qayta-qayta keltirilgan va butun tazkira bo‘ylab g‘oyaviy ma’noni boyitishga xizmat qilgan. Mazkur maqolada Qur’oni karimdagi ayrim oyatlar va hadislar sharh va tahlillariga asoslanib, tazkiradagi irfoniy qarashlarning — tafakkurning shakllanish omillari aniqlanadi. Shu bilan birga, Navoiy ijodidagi diniy-ma’rifiy tafakkurning manbaviy asoslarini aniqlash orqali adibning tasavvufga oid qarashlari tahlil qilindi.

Русский

В данной статье рассматривается одно из значительных произведений духовного наследия Алишера Навои — тазкира “Насоим ул-мухаббат мин шамоим илфутувват”. Содержание и идейная направленность этого произведения исследуются в контексте источников, послуживших основой для формирования его концепции, — аятов Корана и достоверных хадисов. Суфийские понятия, биографические сведения о святых и духовно-философские идеи, представленные в тазкире, анализируются во взаимосвязи с исламскими источниками. “Насоим ул-мухаббат” является вольным художественным переводом тазкиры “Нафахот ул-унс мин хадарат ил-кудс”, принадлежащего перу учителя Навои — Абдурахману Джами. При создании своего труда Навои в ряде случаев опирался на аяты Корана и хадисы пророка Мухаммада (с.а.с.), которые в некоторых местах повторяются, усиливая идейную наполненность всего произведения. На основе анализа ряда коранических аятов и хадисов статья выявляет основные факторы формирования духовно-философского мышления, представленного в тазкире. Также проводится анализ суфийских воззрений поэта через исследование источников религиозно-просветительской мысли в его творчестве.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 PARMONOVA S.U. Doktorant (PhD) − Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti
Havola nomi
1 Navoiy Alisher. To‘la asarlar to‘plami. 1-jild. — Toshkent: G‘afur G‘ulom, 2013. — 802 b.
2 Navoiy Alisher. To‘la asarlar to‘plami. 10-jild. — Toshkent: G‘afur G‘ulom, 2013.— 680 b.
3 Навоий А. Насойим ул-муҳаббат. 15-том. — Тошкент: Бадиий адабиёт, 1968. — 225 б.
4 Навоий Алишер. Насойимул муҳаббат мин шамойимил футувват. — Тoshkent: Мовороуннаҳр, 2017. — 575 б.
5 Навоий Алишер. Мукаммал асарлар тўплами. 20 томлик, 17-том. — Т.: Фан, 2001.
6 Navoiy Alisher. Hayrat ul-abror. — T.: G‘afur G‘ulom, 2006. — 400 b.
7 Аттор Фаридуддин. Тазкират ул-авлиё. — Тошкент: Ғафур Ғулом, 2013. — 464 б.
8 Хондамир Ғиёсиддин. Макоримул ахлоқ. — Т.: Ғафур Ғулом, 2015. — 206 б.
9 Бертельс Е. Э. Навои и Джами. Избранные труды. Том 4. — М.: Наука, 1965. — 500 с.
10 Eraslan Kemal. Nesayimü’l-mahabbe min şemayimi’l-fütüvve: 1.metin. — Ankara: Tьrk dil kurumu, 1996. — 493 s.
11 Cami Abdurrahman. Nefahatь’l-ьns min hadarati’l-kuds. — İstanbul: Salih kitaplar, 2021. — 768 s.
12 Kuşeyri Abdülkerım. Kuşeyri risalesi. — İstanbul: Semerkand, 2022. — 732 s.
13 Олим С. Навоий асарларида Хожа Баҳоуддин Нақшбанд таърифи // Жаҳон адабиёти журнали, 3-сон, 2013. — Б. 152–162.
14 Рамазонов Н. “Насойим”нинг ўзига хос хусусиятларига доир // Навоийнинг ижод олами (мақолалар тўплами). — Т.: Фан, 2001. — Б. 15–7182.
Kutilmoqda