7

Mazkur maqolada Samarqand viloyatidagi bug‘doy yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarining texnik samaradorlik ko‘rsatkichlari va unga ta’sir etuvchi omillar baholangan. Tahlillar uchun 2024-yilda 300 nafar fermerlardan olingan so‘rovnoma ma’lumotlaridan foydalanilgan. Tadqiqotda ikki bosqichli metodologik yondashuv qo‘llanilgan: birinchi bosqichda Kobb-Duglas ishlab chiqarish funksiyasini qo‘llagan holda har bir fermer uchun texnik samaradorlik ko‘rsatkichlari hisoblangan, ikkinchi bosqichda esa Tobit regressiya orqali samaradorlikka ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy va institutsional omillar baholangan. Natijalarga ko‘ra, o‘rtacha texnik samaradorlik darajasi 0.868 ekanligi aniqlandi. Bu fermerlarda mavjud resurslar hisobiga hosildorlikni 13% ga oshirish imkoniyati mavjudligini ko‘rsatadi. Tobit modeli natijalariga ko‘ra, oila a’zolari soni, daraxt ekish amaliyotini qo‘llash va o‘g‘itlardan foydalanish erkinligi samaradorlikka ijobiy, klasterga a’zolik esa salbiy va statistik jihatdan muhim ta’sirga ega bo‘lgan omillar ekanligi ilmiy asoslandi. Tadqiqot natijalari texnik samaradorlikni oshirish uchun resurslardan foydalanishni liberallashtirish, ekologik amaliyotlarni rag‘batlantirish va institutsional tuzilmalarni takomillashtirish zarurligini ko‘rsatmoqda.

  • O'qishlar soni 7
  • Nashr sanasi 31-07-2025
  • Asosiy tilO'zbek
  • Sahifalar80-86
Ўзбек

Mazkur maqolada Samarqand viloyatidagi bug‘doy yetishtiruvchi fermer xo‘jaliklarining texnik samaradorlik ko‘rsatkichlari va unga ta’sir etuvchi omillar baholangan. Tahlillar uchun 2024-yilda 300 nafar fermerlardan olingan so‘rovnoma ma’lumotlaridan foydalanilgan. Tadqiqotda ikki bosqichli metodologik yondashuv qo‘llanilgan: birinchi bosqichda Kobb-Duglas ishlab chiqarish funksiyasini qo‘llagan holda har bir fermer uchun texnik samaradorlik ko‘rsatkichlari hisoblangan, ikkinchi bosqichda esa Tobit regressiya orqali samaradorlikka ta’sir etuvchi ijtimoiy-iqtisodiy va institutsional omillar baholangan. Natijalarga ko‘ra, o‘rtacha texnik samaradorlik darajasi 0.868 ekanligi aniqlandi. Bu fermerlarda mavjud resurslar hisobiga hosildorlikni 13% ga oshirish imkoniyati mavjudligini ko‘rsatadi. Tobit modeli natijalariga ko‘ra, oila a’zolari soni, daraxt ekish amaliyotini qo‘llash va o‘g‘itlardan foydalanish erkinligi samaradorlikka ijobiy, klasterga a’zolik esa salbiy va statistik jihatdan muhim ta’sirga ega bo‘lgan omillar ekanligi ilmiy asoslandi. Tadqiqot natijalari texnik samaradorlikni oshirish uchun resurslardan foydalanishni liberallashtirish, ekologik amaliyotlarni rag‘batlantirish va institutsional tuzilmalarni takomillashtirish zarurligini ko‘rsatmoqda.

Русский

В данной статье оценены показатели технической эффективности фермерских хозяйств, занимающихся выращиванием пшеницы в Самаркандской области, а также факторы, влияющие на эффективность. Для анализа использовались данные анкетного опроса 300 фермеров, проведённого в 2024 году. В исследовании применён двухэтапный методологический подход: на первом этапе с использованием производственной функции Кобба Дугласа были рассчитаны индивидуальные показатели технической эффективности, а на втором этапе с помощью модели Тобита оценены социально-экономические и институциональные факторы, влияющие на эффективность. Согласно результатам, средний уровень технической эффективности составил 0,868, что свидетельствует о наличии потенциала увеличения урожайности на 13% за счёт оптимального использования имеющихся ресурсов. Результаты модели Тобита показали, что такие факторы, как количество членов семьи, практика посадки деревьев и свобода в применении удобрений, оказывают положительное и статистически значимое влияние на эффективность, в то время как членство в кластере оказывает отрицательное влияние. Полученные результаты указывают на необходимость либерализации доступа к ресурсам, стимулирования экологических практик и совершенствования институциональных структур для повышения технической эффективности.

English

This study evaluates the technical efficiency of wheat-producing farms in the Samarkand region and identifies the key factors influencing it. The analysis is based on survey data collected from 300 farmers in 2024. A two-stage methodological approach was applied: in the first stage, technical efficiency scores for each farm were estimated using the Cobb-Douglas production function; in the second stage, socio-economic and institutional determinants of efficiency were assessed using the Tobit regression model. The results reveal that the average technical efficiency level is 0.868, indicating that farmers have the potential to increase productivity by 13% using existing resources. According to the Tobit model, household size, the practice of tree planting, and the freedom to use fertilizers have a statistically significant and positive impact on efficiency, whereas membership in agricultural clusters has a significant but negative effect. The findings suggest that enhancing technical efficiency requires liberalizing input use, promoting environmentally friendly practices, and improving institutional frameworks.

Muallifning F.I.Sh. Lavozimi Tashkilot nomi
1 Ilashov B.. -- Samarqand agroinnovatsiyalar va tadqiqotlar instituti
Havola nomi
1 Battese, G. E., & Coelli, T. J. (1995). A model for technical inefficiency effects in a stochastic frontier production function for panel data. Empirical Economics, 20(2), 325–332.
2 Bravo-Ureta, B. E., & Pinheiro, A. E. (1997). Technical, economic, and allocative efficiency in peasant farming: Evidence from the Dominican Republic. The Developing Economies, 35, 48–67.
3 Coelli, T. J., et al. (2005). An Introduction to Efficiency and Productivity Analysis (2nd ed.). Springer.
4 Devkota, K. P., va b., (2025). Assessing sustainable farming practices and wheat productivity in Samarkand region. Sustainability, 17(2), Article 1243.
5 Hossain, M. (2009). The impact of training on productivity of small-scale farmers in Bangladesh. Asian Journal of Agriculture and Development, 6(1), 89–102.
6 Jo‘rayev, I., & Hamroyev, M. (2022). Bug‘doy yetishtirishda texnik samaradorlik va klaster tizimining roli: O‘zbekiston tajribasi. Agrar Iqtisodiyot, 4(2), 77–89.
7 Karimov, A. (2018). Technical efficiency of cotton producers in Uzbekistan: A stochastic frontier approach. Quarterly Journal of International Agriculture, 57(2), 165–182.
8 Karimov, A.A. (2014) Factors affecting efficiency of cotton producers in rural Khorezm, Uzbekistan: Re-examining the role of knowledge indicators in technical efficiency improvement. Agric. Food Econ. 2, 1.
9 Karimov, A.A.; NiÇo-Zarazffla, M. (2015) Assessing Efficiency of Input Utilization in Wheat Production in Uzbekistan; V&R Unipress GmbH: Göttingen, Germany.
10 Masud, M. M., va b., (2018). Climate change awareness and its impact on technical efficiency of rice farming in Malaysia. Environmental Science and Pollution Research, 25(27), 27015–27023.
11 Rahman, S. (2003). Profit efficiency among Bangladeshi rice farmers. Food Policy, 28(5–6), 487–503.
12 Sherzod, B., Kim, K. R., & Lee, S. H. (2018). Agricultural transition and technical efficiency: An empirical analysis of wheat-cultivating farms in Samarkand Region, Uzbekistan. Sustainability, 10(9), 3232.
13 Siddiq, A., Zaman, Q. M., & Khan, A. A. (2016). Determinants of technical efficiency in wheat production: Evidence from Punjab, Pakistan. Pakistan Journal of Agricultural Research, 13–21.
14 Tobin, J. (1958). Estimation of relationships for limited dependent variables. Econometrica, 26(1), 24–36.
Kutilmoqda