Ushbu maqolada IX asrning yirik mutafakkiri, islomiy tasavvuf falsafasining mashhur namoyandasi Hakim Termiziyning ilmiy-falsafiy merosi zamonaviy gnoseologik va antropologik kontekstda chuqur tahlil qilinadi. Termiziyning asarlarida ruhiy poklanish, nafsni tarbiya qilish, ichki tajriba orqali haqiqatga yetishish g‘oyalari markaziy o‘rinda ko‘rib chiqilib, ular zamonaviy falsafaning asosiy yo‘nalishlari – bilish nazariyasi, psixologik antropologiya va axloqshunoslik bilan ilmiy asosda solishtiriladi. Tadqiqot davomida neytral falsafiy pozitsiya saqlangan holda, Termiziy ta’limotining zamonaviy insonshunoslik fanlariga integratsiyalash imkoniyatlari o‘rganiladi. Ayniqsa, uning tafakkurida ichki tajribaning bilishdagi o‘rni va inson tabiatini mukammallashtirishga doir g‘oyalari bugungi axloqiy tanazzul va ruhiy inqiroz sharoitida alohida dolzarblik kasb etadi. Maqola tarixiy-falsafiy merosni zamonaviy ilmiy va ma’naviy rivojlanish kontekstida baholaydi.
Ushbu maqolada IX asrning yirik mutafakkiri, islomiy tasavvuf falsafasining mashhur namoyandasi Hakim Termiziyning ilmiy-falsafiy merosi zamonaviy gnoseologik va antropologik kontekstda chuqur tahlil qilinadi. Termiziyning asarlarida ruhiy poklanish, nafsni tarbiya qilish, ichki tajriba orqali haqiqatga yetishish g‘oyalari markaziy o‘rinda ko‘rib chiqilib, ular zamonaviy falsafaning asosiy yo‘nalishlari – bilish nazariyasi, psixologik antropologiya va axloqshunoslik bilan ilmiy asosda solishtiriladi. Tadqiqot davomida neytral falsafiy pozitsiya saqlangan holda, Termiziy ta’limotining zamonaviy insonshunoslik fanlariga integratsiyalash imkoniyatlari o‘rganiladi. Ayniqsa, uning tafakkurida ichki tajribaning bilishdagi o‘rni va inson tabiatini mukammallashtirishga doir g‘oyalari bugungi axloqiy tanazzul va ruhiy inqiroz sharoitida alohida dolzarblik kasb etadi. Maqola tarixiy-falsafiy merosni zamonaviy ilmiy va ma’naviy rivojlanish kontekstida baholaydi.
В данной статье глубоко анализируется научно-философское наследие Хакима Термизи, крупного мыслителя IX века, известного представителя исламской суфийской философии, в современном гносеологическом и антропологическом контексте. В произведениях Термизи центральное место занимают идеи духовного очищения, воспитания нафса, достижения истины через внутренний опыт, которые на научной основе сопоставляются с основными направлениями современной философии – теорией познания, психологической антропологией и этикой. В ходе исследования, сохраняя нейтральную философскую позицию, изучаются возможности интеграции учения Термизи в современные гуманитарные науки. Особую актуальность в современных условиях морального упадка и духовного кризиса приобретают идеи о роли внутреннего опыта в познании и совершенствовании человеческой природы в его мышлении. В статье оценивается историко-философское наследие в контексте современного научного и духовного развития.
In this article, the scientific and philosophical heritage of the great thinker of the 9th century, a famous representative of Islamic Sufi philosophy, Hakim Termizi, is deeply analyzed in the modern epistemological and anthropological context. In the works of Tirmidhi, the ideas of spiritual purification, self-discipline, and achieving truth through inner experience are considered in a central place, and they are scientifically compared with the main directions of modern philosophy – the theory of knowledge, psychological anthropology, and ethics. In the course of the research, while maintaining a neutral philosophical position, the possibilities of integrating Termizi’s teachings into modern human sciences are studied. Especially in his thinking, the role of inner experience in cognition and ideas about the improvement of human nature acquire special relevance in the context of today’s moral decline and spiritual crisis. The article evaluates the historical and philosophical heritage in the context of modern scientific and spiritual development.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | Rahmatov E.T. | “Tarix va falsafa” kafedrasi katta o‘qituvchisi, Falsafa fanlari bo‘yicha falsafa doltori (PhD) | Denov tadbirkorlik va pedagogika instituti |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | Choriev Z., Annaev, T., Murtazoev, B., Annaev, J. Hakim Termiziy. – Toshkent: Yangi asr avlodi, 2008. – B. 128. |
| 2 | Chotmatov J. Buyuk Termiziylar: Hakim Termiziy. 2-kitob. – Toshkent: Imom Termiziy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi, 2021. – B. 144. |
| 3 | Parpiev B. Termiziy allomalaridan oltin o‘gitlar. – Toshkent: Movoraunnahr, 2018. – B. 96. |
| 4 | Navro‘zova G.N. Xoja Bahouddin Naqshband hayoti va ma’naviy merosi. – Toshkent: Fan, 2021. – B. 112. |
| 5 | Isroilov M. Hakim Termiziy merosi va yosh avlod tarbiyasida uning ahamiyati // “Ijtimoiy fanlar” jurnali, 2017. 4 (2). – B. 58-64. |
| 6 | Karimov N. Sharq donishmandlari falsafasi. – Toshkent: Fan, 2020. – B. 224. |
| 7 | Meier F. The Problem of Knowledge in Sufism: The Case of Hakim at-Tirmidhi. – Leiden: Brill Academic Publishers, 2008. – P. 215. |
| 8 | Schimmel A. Mystical Dimensions of Islam. – Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1975. – P. 512. |
| 9 | Knysh A. Islamic Mysticism: A Short History. – Leiden: Brill, 2010. – P. 292. |
| 10 | Goleman D. Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ. – New York: Bantam Books, 1996. – P. 352. |