14

Annotatsiya. Kirish. Jahonda sanoatni jadal sur’atlarda rivojlanishi va aholi sonini keskin ortib borishi chuchuk suvga bo‘lgan talabni keskin oshirmoqda. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, 2050-yilga borib, dunyoda chuchuk suvga bo‘lgan talab 130 dan 400% gacha ortadi, bu vaqtda hozirdagi chuchuk suvning faqatgina 0,01% qismi mavjud bo‘ladi.

Usul va materiallar. Hozirgi vaqtda sho‘r suvni chuchuklantirishda teskari osmos va elektrodializ usullari eng ko‘p qo‘llaniladi, biroq ular katta miqdordagi energiyani talab etadi. Chuchuklantirish jarayonida solishtirma energiya sarfini kamaytirishda quyosh suv chuchutgich qurilmalaridan foydalanish eng maqul yechim bo‘lib, ular ekspluatatsiyada qulay, oson, ekologik toza va arzon hisoblanadi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda ushbu tadqiqot ishida ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmalarining chuchuk suv bo‘yicha unumdorligi tajribaviy tadqiqot qilingan.

Natijalar. Kombinatsiyalashgan ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmasining tajriba namunasi ishlab chiqilgan, tajriba tadqiqotlari o‘tkazilgan, olingan tajriba natijalari oddiy quyosh suv chuchutgich qurilmasida olingan natijalar bilan taqqoslangan. Oddiy va kombinatsiyalashgan qurilmalarda chuchuk suvni kunlik miqdori mos ravishda 6,06 va 10,37 kg bo‘lib, unumdorlik oddiy qurilmaga qaraganda kombinatsiyalashgan qurilmada 1,72 marta yuqori bo‘lgan.

Xulosa. Taklif etilgan foydali maydoni 1 m2 bo‘lgan kombinatsiyalashgan quyosh suv chuchutgich qurilmasi Qarshi shahrining iqlim sharoitida yoz mavsumida o‘rtacha 9 l/kun chuchuk suv olish imkonini beradi, ekologik xavfsiz, ekspluatasiyada qulay va narxi arzon.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 20-08-2025
  • Read count 14
  • Date of publication 27-03-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages24-30
Ўзбек

Annotatsiya. Kirish. Jahonda sanoatni jadal sur’atlarda rivojlanishi va aholi sonini keskin ortib borishi chuchuk suvga bo‘lgan talabni keskin oshirmoqda. So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, 2050-yilga borib, dunyoda chuchuk suvga bo‘lgan talab 130 dan 400% gacha ortadi, bu vaqtda hozirdagi chuchuk suvning faqatgina 0,01% qismi mavjud bo‘ladi.

Usul va materiallar. Hozirgi vaqtda sho‘r suvni chuchuklantirishda teskari osmos va elektrodializ usullari eng ko‘p qo‘llaniladi, biroq ular katta miqdordagi energiyani talab etadi. Chuchuklantirish jarayonida solishtirma energiya sarfini kamaytirishda quyosh suv chuchutgich qurilmalaridan foydalanish eng maqul yechim bo‘lib, ular ekspluatatsiyada qulay, oson, ekologik toza va arzon hisoblanadi. Yuqoridagilarni inobatga olgan holda ushbu tadqiqot ishida ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmalarining chuchuk suv bo‘yicha unumdorligi tajribaviy tadqiqot qilingan.

Natijalar. Kombinatsiyalashgan ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmasining tajriba namunasi ishlab chiqilgan, tajriba tadqiqotlari o‘tkazilgan, olingan tajriba natijalari oddiy quyosh suv chuchutgich qurilmasida olingan natijalar bilan taqqoslangan. Oddiy va kombinatsiyalashgan qurilmalarda chuchuk suvni kunlik miqdori mos ravishda 6,06 va 10,37 kg bo‘lib, unumdorlik oddiy qurilmaga qaraganda kombinatsiyalashgan qurilmada 1,72 marta yuqori bo‘lgan.

Xulosa. Taklif etilgan foydali maydoni 1 m2 bo‘lgan kombinatsiyalashgan quyosh suv chuchutgich qurilmasi Qarshi shahrining iqlim sharoitida yoz mavsumida o‘rtacha 9 l/kun chuchuk suv olish imkonini beradi, ekologik xavfsiz, ekspluatasiyada qulay va narxi arzon.

English

Abstract. Introduction. Rapid industrial development and population growth around the world are dramatically increasing the demand for fresh water. According to the latest data, by 2050, the world's demand for fresh water will increase by 130-400%, with only 0.01% of the current fresh water reserves remaining available.

Methods and materials. Currently, the most common methods of desalination of salt water are reverse osmosis and electrodialysis, but they require a lot of energy. The most rational solution to reduce the specific energy consumption in the desalination process is the use of solar desalination plants, which are convenient and easy to operate, environmentally friendly and cheap. Taking into account the above, in this study, an experimental study was conducted on the performance of a multi-stage solar desalination plant for fresh water. Results. A prototype of a combined multi-stage solar desalination plant was developed, experimental studies were conducted, and the experimental results were compared with those obtained in a conventional solar desalination plant. The daily amount of fresh water in the conventional and combined plants was 6.06 and 10.37 kg, respectively, and the productivity in the combined plant was 1.72 times higher than that of the conventional plant.

Conclusion. The proposed combined solar desalination plant with a useful area of 1 m2 in the summer season in the climatic conditions of the city of Karshi allows obtaining an average of 9 l/day of fresh water and is environmentally friendly, easy to operate and affordable.

Русский

Аннотация. Введение. Во всем мире быстрое развитие промышленности и резкий рост населения резко увеличивают спрос на пресную воду. По последним данным, к 2050 году мировая потребность в пресной воде увеличится на 130–400%, при этом доступным останется лишь 0,01% от нынешних запасов пресной воды.

Методы и материалы. В настоящее время наиболее распространенными методами опреснения соленой воды являются обратный осмос и электродиализ, однако они требуют большого расхода энергии. Наиболее рациональным решением для снижения удельного расхода энергии в процессе опреснения является использование солнечных опреснительных установок, которые удобны и просты в эксплуатации, экологически безопасны и дешёвы. Принимая во внимание вышеизложенное, в данном исследовании было проведено экспериментальное исследование производительности многоступенчатой солнечной опреснительной установки по пресной воде.

Результаты. Разработан опытный образец комбинированной многоступенчатой солнечной опреснительной установки, проведены экспериментальные исследования и сравнены экспериментальные результаты с результатами, полученными на обычной солнечной опреснительной установке. Суточное количество пресной воды в обычной и комбинированной установках составило 6,06 и 10,37 кг соответственно, а производительность в комбинированной установке была в 1,72 раза выше чем у обычной установке.

Заключение. Предлагаемая комбинированная солнечная опреснительная установка полезной площадью 1 м2 в летний сезон в климатических условиях города Карши позволяет получать в среднем 9 л/сутки пресной воды и является экологически чистой, простой в эксплуатации и доступной по цене.

Name of reference
1 Dashtban M., Tabrizi F.F. Thermal analysis of a weir-type cascade solar still integrated with PCM storage, Desalination, 2011. – p. 415-422.
2 Esmaeilion F. Hybrid renewable energy systems for desalination. Applied Water Science, 2020, 10, 84. – p. 1-47
3 Eltawil M.A., Zhengming Z., Yuan L.. A review of renewable energy technologies integrated with desalination systems. Renew Sustain Energy Rev., 2009, 13(9). – p. 2245-2262.
4 Mirzayorova S.U., Ibragimov U.X., Fayziyev T.A. Kombinatsiyalashgan quyosh suv chuchutgich qurilmalarining konstruksiyalari tahlili // Me’morchilik va qurilish muammolari. – 2023. №4. 251-253-betlar.
5 Mirzayorova S.U., Ibragimov U.Kh., Fayziyev T.A., Abdinazarov S.B. Modern state of use of solar desalination // APEC-VI-2023. E3S Web of Conferences 411, 01039(2023).
6 Mirzayorova S.U., Fayziyev T.A. Ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmalarini takomillashtirish usullari tahlili // “O‘zbekistonning innovatsion taraqqiyotida yoshlarning o‘rni”. Respublika ilmiy-amaliy anjumani. - Qarshi: QarMII, 2024, 59-61 betlar.
7 Arunkumar T.K. Raj D.W.R., Denkenberger D., Tingting G., Xuan L. A Review of Efficient High Productivity Solar Stills, 101. Elsevier Ltd. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 101, 2019. – p. 197-220.
8 Velmurugan V., Srithar K. Performance analysis of solar stills based on various factors affecting the productivity – a review. Renewable and sustainable energy reviews. 1, 15,2, 2011. – p. 1294-1304.
9 Mirzayorova S.U., Ibragimov U.X., Rahimov N.Z. Bug‘lanish tezligini oshirish orqali quyosh suv chuchutgich qurilmalarining samaradorligini oshirish // Innovatsion texnologiyalar.-2023. №2(50) 28-36-betlar.
10 Mirzayorova S.U., Ibragimov U.X. Kombinatsiyalashgan ko‘p pog‘onali quyosh suv chuchutgich qurilmasi // Me’morchilik va qurilish muammolari. – 2024. №3. 212-215-betlar.
11 Mirzayorova S.U., Fayziyev T.A. Kombinatsiyalashgan quyosh qurilmali suv chuchitish qurilmasini ishlab chiqish. // “Energiya va resurs tejamkor innovatsion texnologiyalarni rivojlantirishning dolzarb muammolari”. Respublika ilmiy-amaliy anjumani.- Qarshi: QarMII, 2022, 485-487 betlar.
12 Rohit P., Libin A.T., Mani M. Study into solar-still performance under sealed and unsealed conditions. International Journal of Low-Carbon Technologies. vol. 10, 2015. – p. 354-364
13 Gawande J.S., Bhuyar L.B. Effect of Climatic Parameters on the Performance of Different Designs of Stepped Type Solar Still. Current Trends in Technology and Science, vol. 2, 2012. – p. 206-212.
14 Hansen R.S., Murugavel K.K. Enhancement of integrated solar still using different new absorber configurations: An experimental approach. Desalination, 422, 2017. – p. 59-67.
15 Gawande J.S., Bhuyar L.B. Effect of Glass Cover Thickness on The Performance of Stepped Type Solar Still. IJIRTS, vol. 1, 2013. – p. 19-26.
16 Naroei M., Sarhaddi F., Sobhnamayan F. Effiency of a photovoltaic thermal stepped solar still: experimental and numerical analysis, Desalination, 441, 2018. – p. 87-95.
Waiting