15

Annotatsiya. Kirish. Issiqlik elektr stansiyalarining (IES) mavjud potensialidan foydalangan holda samaradorlik ko‘rsatkichlarini oshirish, jumladan, stansiyaning issiqlikdan foydalanish koeffitsiyentini oshirish dolzarb masalalardan biridir. Bug‘ turbinasi va bug‘ generatorining belgilangan davrda nominal ishlashi, tez harakatlanadigan reduksion-sovitish qurilmasi (THRSQ) orqali doimiy ravishda minimal bug‘ miqdorini o‘tkazib turish orqali ta’minlanadi. Bu holat issiqlik elektr markazidan texnologik bug‘ iste’molchisi mavjud bo‘lganda zarar keltirmaydi, lekin bu qurilmalarning organik yoqilg‘ilar iste’mol qilish natijasida hosil bo‘lgan harorat va bosim ko‘rsatkichlarining qiymatini pasaytirish xususiyati energetik qurilmalarning ekspluatatsiyasi davomida issiqlik tashlamalarini keltirib chiqaradi.

Usul va materiallar. Issiqlik elektr markazlarining asosiy vazifasi, iste’molchini issiqlik energiyasi bilan ta’minlash, elektr energiyasini qo‘shimcha yoki ikkilamchi energiya sifatida ishlab chiqarish va uni iste’molchilarga yetkazib berishdan iborat. Bunday holda, iste’molchilarni issiqlik energiyasi bilan uzluksiz va barqaror ta’minlash uchun THRSQ o‘rnatiladi va turbogeneratorlarda nosozliklar bo‘lsa, favqulodda vaziyatlarning oldini olish uchun THRSQ tezkor ishga tushiriladi. Tadqiqotlar davomida RSQ va THRSQning ishlashidan hosil bo‘ladigan issiqlik tashlamalaridan samarali foydalanish imkoniyatlarini baholash ishlari amalga oshirildi. Ushbu issiqlikdan foydalanib, texnologik ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator ikkilamchi mahsulotlarni olish mumkinligi asoslandi, prinsipial issiqlik sxemalari ishlab chiqildi.

 

Natijalar. THRSQga yo‘naltirilgan asosiy bug‘ oqimining 30 % i o‘simlik yoki polietilen chiqindilarini termik qayta ishlash (pirolizlash) jarayoni uchun foydalanildi va bir necha turdagi ikkilamchi mahsulotlarni olindi. Keyingi navbatda – piroliz qurilmasida hosil bo‘lgan bug‘ni sovutish va sovutish jarayonida kondensatorda bug‘ hosil bo‘lishining yashirin issiqligi, kimyoviy tozalangan suvni 45-50 °S haroratda, siklni ta’minlash deaeratoriga (STD) yetkazib berish uchun issiqlikka o‘tkaziladi. Jarayon natijasida sikldagi qo‘shimcha suvning harorati taxminan 8-10 °C ga oshadi va 54-55 °S ga yetadi. Bunday holda, deaeratsiya jarayoni odatdagidan tezroq sodir bo‘ladi.

Xulosa. Piroliz qurilmasining reaktoriga (V=0,382 m3) 10 kg polietilen chiqindisi bir martaga yuklanadi va jarayon oxirida 11 litr suyuqlik, 0,3 m3 to‘yingan uglevodorodli gazsimon modda va 0,3 kg ga yaqin kul hosil bo‘ladi. Polietilen chiqindilarini qayta ishlash natijasida olingan suyuqlik tarkibini tahlil qilganda, 88% RDV markali lok-bo‘yoq materiallarini erituvchi suyuqliklar markasiga mos kelishi aniqlandi.

  • Web Address
  • DOI
  • Date of creation in the UzSCI system 20-08-2025
  • Read count 15
  • Date of publication 27-03-2025
  • Main LanguageO'zbek
  • Pages125-131
Ўзбек

Annotatsiya. Kirish. Issiqlik elektr stansiyalarining (IES) mavjud potensialidan foydalangan holda samaradorlik ko‘rsatkichlarini oshirish, jumladan, stansiyaning issiqlikdan foydalanish koeffitsiyentini oshirish dolzarb masalalardan biridir. Bug‘ turbinasi va bug‘ generatorining belgilangan davrda nominal ishlashi, tez harakatlanadigan reduksion-sovitish qurilmasi (THRSQ) orqali doimiy ravishda minimal bug‘ miqdorini o‘tkazib turish orqali ta’minlanadi. Bu holat issiqlik elektr markazidan texnologik bug‘ iste’molchisi mavjud bo‘lganda zarar keltirmaydi, lekin bu qurilmalarning organik yoqilg‘ilar iste’mol qilish natijasida hosil bo‘lgan harorat va bosim ko‘rsatkichlarining qiymatini pasaytirish xususiyati energetik qurilmalarning ekspluatatsiyasi davomida issiqlik tashlamalarini keltirib chiqaradi.

Usul va materiallar. Issiqlik elektr markazlarining asosiy vazifasi, iste’molchini issiqlik energiyasi bilan ta’minlash, elektr energiyasini qo‘shimcha yoki ikkilamchi energiya sifatida ishlab chiqarish va uni iste’molchilarga yetkazib berishdan iborat. Bunday holda, iste’molchilarni issiqlik energiyasi bilan uzluksiz va barqaror ta’minlash uchun THRSQ o‘rnatiladi va turbogeneratorlarda nosozliklar bo‘lsa, favqulodda vaziyatlarning oldini olish uchun THRSQ tezkor ishga tushiriladi. Tadqiqotlar davomida RSQ va THRSQning ishlashidan hosil bo‘ladigan issiqlik tashlamalaridan samarali foydalanish imkoniyatlarini baholash ishlari amalga oshirildi. Ushbu issiqlikdan foydalanib, texnologik ahamiyatga ega bo‘lgan bir qator ikkilamchi mahsulotlarni olish mumkinligi asoslandi, prinsipial issiqlik sxemalari ishlab chiqildi.

 

Natijalar. THRSQga yo‘naltirilgan asosiy bug‘ oqimining 30 % i o‘simlik yoki polietilen chiqindilarini termik qayta ishlash (pirolizlash) jarayoni uchun foydalanildi va bir necha turdagi ikkilamchi mahsulotlarni olindi. Keyingi navbatda – piroliz qurilmasida hosil bo‘lgan bug‘ni sovutish va sovutish jarayonida kondensatorda bug‘ hosil bo‘lishining yashirin issiqligi, kimyoviy tozalangan suvni 45-50 °S haroratda, siklni ta’minlash deaeratoriga (STD) yetkazib berish uchun issiqlikka o‘tkaziladi. Jarayon natijasida sikldagi qo‘shimcha suvning harorati taxminan 8-10 °C ga oshadi va 54-55 °S ga yetadi. Bunday holda, deaeratsiya jarayoni odatdagidan tezroq sodir bo‘ladi.

Xulosa. Piroliz qurilmasining reaktoriga (V=0,382 m3) 10 kg polietilen chiqindisi bir martaga yuklanadi va jarayon oxirida 11 litr suyuqlik, 0,3 m3 to‘yingan uglevodorodli gazsimon modda va 0,3 kg ga yaqin kul hosil bo‘ladi. Polietilen chiqindilarini qayta ishlash natijasida olingan suyuqlik tarkibini tahlil qilganda, 88% RDV markali lok-bo‘yoq materiallarini erituvchi suyuqliklar markasiga mos kelishi aniqlandi.

Русский

Аннотация. Введение. Одной из актуальных задач является повышение эффективности работы тепловых электростанций (ТЭС) за счет использования существующего потенциала, в том числе за счет повышения коэффициента использования тепловой энергии станции. Номинальная работа паровой турбины и парогенератора в течение заданного периода обеспечивается постоянным пропусканием минимального количества пара через быстродействующих редукционно-охладительных установок. Такая ситуация не наносит вреда при наличии потребителя технологического пара от тепловой электроцентрали, однако свойство этих устройств снижать значения показателей температуры и давления, возникающие в результате потребления органического топлива, обуславливает потери тепла при работе энергетических устройств.

Методы и материалы. Основной задачей теплоэлектроцентрали является обеспечение потребителей тепловой энергией, выработка электроэнергии в качестве дополнительной или вторичной энергии и поставка ее потребителям. В этом случае устанавливается БРОУ, обеспечивающая бесперебойную и стабильную подачу тепловой энергии потребителям, а в случае возникновения неисправностей в турбогенераторах БРОУ оперативно срабатывает для предотвращения аварийных ситуаций. В ходе исследований были проведены работы по оценке возможностей эффективного использования тепловых отходов, образующихся при работе РОУ и БРОУ. Доказано, что это тепло может быть использовано для получения ряда технологически важных вторичных продуктов, и разработаны принципиальные схемы теплопередачи.

Результаты. 30% основного потока пара, направляемого в БРОУ, использовалось для термической переработки (пиролиза) растительных или полиэтиленовых отходов, при этом получалось несколько видов вторичных продуктов. Далее скрытая теплота парообразования в конденсаторе в процессе охлаждения и охлаждения пара, вырабатываемого в пиролизном реакторе, преобразуется в тепло для подачи химически очищенной воды с температурой 45-50 °С в деаэратор подпитка цикла (ДПЦ). В результате процесса температура дополнительной воды в цикле увеличивается примерно на 8-10 °С и достигает 54-55 °С. В этом случае процесс деаэрации происходит быстрее обычного.

Заключение. В реактор пиролизной установки (V=0,382 м3) загружается 10 кг отходов полиэтилена, в результате процесса образуется 11 л жидкости, 0,3 м3 насыщенного углеводородного газообразного вещества и около 0,3 кг золы. При анализе состава жидкости, полученной при переработке отходов полиэтилена, установлено, что 88% ее соответствует марке растворителей для лакокрасочных материалов марки РДВ

English

Abstract. Introduction. Increasing the efficiency of thermal power plants (TPPs) using the existing potential, including increasing the heat utilization coefficient of the plant, is one of the urgent issues. The nominal operation of the steam turbine and steam generator in a given period is ensured by constantly passing a minimum amount of steam through the high-speed pressure reducing and cooling unit (HPRCU). This does not cause harm when there is a technological steam consumer from the thermal power plant, but the property of these devices to reduce the values of temperature and pressure indicators resulting from the consumption of organic fuels causes heat losses during the operation of power plants.

Methods and materials. The main task of thermal power plants is to provide consumers with thermal energy, generate electricity as additional or secondary energy and deliver it to consumers. In this case, the HPRCU is installed to provide consumers with continuous and stable thermal energy, and in case of malfunctions in the turbogenerators, the HPRCU is quickly launched to prevent emergency situations. During the research, the possibility of effective use of heat generated by the operation of the RCU and HPRCU was assessed. The possibility of obtaining a number of technologically important secondary products using this heat was substantiated, and principle heat schemes were developed.

Results. 30% of the main steam flow directed to the HPRCU was used for the thermal processing (pyrolysis) of plant or polyethylene waste and several types of secondary products were obtained. Next, the latent heat of steam formation in the condenser during the cooling and cooling process of the steam generated in the pyrolysis unit is converted into heat for supplying chemically purified water at a temperature of 45-50 °C to the cycle supply deaerator. As a result of the process, the temperature of the additional water in the cycle increases by approximately 8-10 °C and reaches 54-55 °C. In this case, the deaeration process occurs faster than usual.

Conclusion. 10 kg of polyethylene waste is loaded into the reactor of the pyrolysis unit (V=0,382 m3) at a time, and at the end of the process, 11 liters of liquid, 0.3 m3 of saturated hydrocarbon gaseous substance and about 0.3 kg of ash are formed. When analyzing the composition of the liquid obtained as a result of processing polyethylene waste, it was found that 88% corresponded to the brand of RDV brand paint and varnish solvent liquids.

Author name position Name of organisation
1 Xujakulov S.M. t.f.f.d., dotsent Qarshi davlat texnika universiteti
2 Pardayev Z.E. dotsent Qarshi davlat texnika universiteti
Name of reference
1 Xujakulov S.M., Pardayev Z.E., Xayitov R.M., Mashrabaliyev A.R., Uzbekov M.O. Plastik chiqindilar – turlari, hosil bo‘lishi va qayta ishlash usullari: ma’lumotlar tahlili. //Scientifictechnical journal (STJ FerPI, 2024, №8) 2024. 43-51 betlar.
2 Xujakulov S.M., Pardayev Z.E., Mashrabaliyev A.R., Uzbekov M.O. Polimerlarning fizikkimyoviy xossalari va degradatsion xususiyatlarini tahlil qilish. //Scientific-technical journal (STJ FerPI, 2024, №12). Farg‘ona – 2024. 108-116 betlar.
3 https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%94%D0%B5%D0%B0%D1%8D%D1% 80% D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80. Дата обращение 04.11.2024 г.
4 Costa L, Moreau V, Thurm B, Yu W, Clora F, Baudry G, et al. The decarbonisation of Europe powered by lifestyle changes. Environ Res Lett 2021;16(4):044057. http://dx.doi.org/10.1088/1748-9326/abe890.
5 Parviainen P, Tihinen M, Kääriäinen J, Teppola S. Tackling the digitalization challenge: How to benefit from digitalization in practice. Int J Inf Syst Project Manag 2022;5(1):63–77. http://dx.doi.org/10.12821/ijispm050104.
6 Кудинов А.А., Зиганшина С.К. Тепловые электрические станции. Практикум: учеб. пособ. Самара: Самар. гос. техн. ун-т, 2017. 96 с.
7 https://hess.su/catalog/tekhnologicheskie-ustanovki/rou/. Дата обращение: 04.11.2024 г.
Waiting