Annotatsiya. Kirish. Energetika korxonalarida energiya oqimlarining kengayishi, bozorlarning bo‘linishi, ishlab chiqarish va ta'minotning bir-biridan ajralishi, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan elektr energiyasi ishlab chiqarishga qaratilgan sa'y-harakatlarning va atrof-muhitni muhofaza qilishga e'tiborning kuchayishi kabi jiddiy o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Qator tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, tez o‘zgaruvchan muhitga moslashish uchun raqamli transformatsiya sohasiga ko‘proq murojaat qilishmoqda. Shuning bilan bir qatorda energetika korxonalari o‘zgarishlarni amalga oshirishda tarmoq infratuzilmasining ko‘p xarajat talab qilishi, operatsion tuzilmasi innovatsiyalarni cheklaydigan tabiiy monopoliyalarning mavjudligi va energiya ishlab chiqarish bilan bog'liq bo‘lgan boshqa tarmoqlarda transformatsiya jarayonini hisobga olish zarurati kabi muammolarga duch kelishmoqda. Shunday bo‘lsada raqamli transformatsiyaning energetika korxonalariga joriy etilishi yangi imkoniyatlaridan foydalanish uchun resurslarga kirishni ta'minlash va ularni qayta rostlash masalalarida muhim ahamiyat kasb etadi.
Usul va materiallar. Energetikada raqamli transformatsiya jarayonining quyidagi bosqichlarini ko‘rsatish mumkin: 1-bosqich - Asosiy raqamli yechimlarni joriy etish. Bu bosqichda kompaniyalar SCADA, AMR, ERP, CRM kabi IT-texnologiyalarni turli obyektlar yoki jarayonlarda joriy etadi. Umumiy raqamli strategiya hali shakllanmagan. 2-bosqich: Integratsiyalangan raqamli infratuzilmani shakllantirish. 3-bosqich- Raqamli transformatsiyani strategik boshqarish. Korxonaning strategiyasi raqamli maqsadlar bilan uyg‘unlashtiriladi. KPI va raqamli KPI lar belgilanadi. 4-bosqich- Innovatsion raqamli ekotizim yaratish. Energetika kompaniyasi ekotizimga aylanadi: davlat organlari, xususiy sektor, iste’molchilar, ta’minotchilar raqamli platformada birlashadi.
Natijalar. Energetika korxonalariga raqamli transformatsiyaning joriy etilishi natijasija texnik yo‘qotishlarning kamayishiga erishiladi, noqonunniy ulanishlar oldi olinadi, iste’molchilar bilan to‘lov tizimining aniqlik darajasi yanada yaxshilanadi, qayta tiklanuvchi manbalarning tarmoq bilan integratsiyasi yaxshilanadi.
Xulosa. Raqamli transformatsiya energetika sohasini modernizatsiya qilishning strategik yo‘lidir. Uning har bir bosqichi puxta rejalashtirilgan, texnik va inson kapitaliga asoslangan, infratuzilmaviy tayyorgarlik bilan uyg‘unlashtirilgan bo‘lishi zarur.
Annotatsiya. Kirish. Energetika korxonalarida energiya oqimlarining kengayishi, bozorlarning bo‘linishi, ishlab chiqarish va ta'minotning bir-biridan ajralishi, qayta tiklanadigan energiya manbalaridan elektr energiyasi ishlab chiqarishga qaratilgan sa'y-harakatlarning va atrof-muhitni muhofaza qilishga e'tiborning kuchayishi kabi jiddiy o‘zgarishlarni boshdan kechirmoqda. Qator tadqiqotlar natijalari shuni ko‘rsatadiki, tez o‘zgaruvchan muhitga moslashish uchun raqamli transformatsiya sohasiga ko‘proq murojaat qilishmoqda. Shuning bilan bir qatorda energetika korxonalari o‘zgarishlarni amalga oshirishda tarmoq infratuzilmasining ko‘p xarajat talab qilishi, operatsion tuzilmasi innovatsiyalarni cheklaydigan tabiiy monopoliyalarning mavjudligi va energiya ishlab chiqarish bilan bog'liq bo‘lgan boshqa tarmoqlarda transformatsiya jarayonini hisobga olish zarurati kabi muammolarga duch kelishmoqda. Shunday bo‘lsada raqamli transformatsiyaning energetika korxonalariga joriy etilishi yangi imkoniyatlaridan foydalanish uchun resurslarga kirishni ta'minlash va ularni qayta rostlash masalalarida muhim ahamiyat kasb etadi.
Usul va materiallar. Energetikada raqamli transformatsiya jarayonining quyidagi bosqichlarini ko‘rsatish mumkin: 1-bosqich - Asosiy raqamli yechimlarni joriy etish. Bu bosqichda kompaniyalar SCADA, AMR, ERP, CRM kabi IT-texnologiyalarni turli obyektlar yoki jarayonlarda joriy etadi. Umumiy raqamli strategiya hali shakllanmagan. 2-bosqich: Integratsiyalangan raqamli infratuzilmani shakllantirish. 3-bosqich- Raqamli transformatsiyani strategik boshqarish. Korxonaning strategiyasi raqamli maqsadlar bilan uyg‘unlashtiriladi. KPI va raqamli KPI lar belgilanadi. 4-bosqich- Innovatsion raqamli ekotizim yaratish. Energetika kompaniyasi ekotizimga aylanadi: davlat organlari, xususiy sektor, iste’molchilar, ta’minotchilar raqamli platformada birlashadi.
Natijalar. Energetika korxonalariga raqamli transformatsiyaning joriy etilishi natijasija texnik yo‘qotishlarning kamayishiga erishiladi, noqonunniy ulanishlar oldi olinadi, iste’molchilar bilan to‘lov tizimining aniqlik darajasi yanada yaxshilanadi, qayta tiklanuvchi manbalarning tarmoq bilan integratsiyasi yaxshilanadi.
Xulosa. Raqamli transformatsiya energetika sohasini modernizatsiya qilishning strategik yo‘lidir. Uning har bir bosqichi puxta rejalashtirilgan, texnik va inson kapitaliga asoslangan, infratuzilmaviy tayyorgarlik bilan uyg‘unlashtirilgan bo‘lishi zarur.
Аннотация. Введение. Энергетические компании переживают существенные изменения, такие как увеличение потоков энергии, разделение рынков, отделение друг от друга производства и поставок, повышенное внимание к выработке возобновляемых источников энергии и защите окружающей среды. Результаты ряда исследований показывают, что компании все чаще обращаются к сфере цифровой трансформации для адаптации к быстро меняющейся среде. В то же время энергетические компании сталкиваются с такими проблемами, как высокая стоимость сетевой инфраструктуры, наличие естественных монополий в операционной структуре, ограничивающих инновации, и необходимость учитывать процесс трансформации в других секторах, связанных с производством энергии. Однако внедрение цифровой трансформации в энергетических компаниях имеет большое значение для обеспечения доступа к ресурсам и их переориентации для использования новых возможностей.
Методы и материалы. Можно выделить следующие этапы развития процесса цифровой трансформации в энергетике: Этап 1. Внедрение базовых цифровых решений. На этом этапе компании внедряют ИТ-технологии, такие как SCADA, AMR, ERP, CRM, в различные объекты или процессы. Общая цифровая стратегия еще не сформирована. Этап 2. Формирование комплексной цифровой инфраструктуры. 3 этап - Стратегическое управление цифровой трансформацией. Стратегия предприятия приводится в соответствие с цифровыми целями. Определяются KPI и цифровые KPI. 4 этап - Создание инновационной цифровой экосистемы. Энергетическая компания становится экосистемой: государственные органы, частный сектор, потребители, поставщики объединяются на цифровой платформе.
Результаты. В результате внедрения цифровой трансформации на энергетических предприятиях сокращаются технические потери, предотвращаются незаконные подключения, дополнительно повышается точность расчетов с потребителями, улучшается интеграция возобновляемых источников с сетью.
Заключение. Цифровая трансформация - стратегический путь модернизации энергетического сектора. Каждый ее этап должен быть тщательно спланирован, основан на техническом и человеческом капитале и согласован с инфраструктурной готовностью.
Abstract. Introduction. Energy companies are experiencing significant changes, such as increasing energy flows, unbundling of markets, separation of production and supply, increased focus on renewable energy generation and environmental protection. Several studies show that companies are increasingly turning to digital transformation to adapt to the rapidly changing environment. At the same time, energy companies face challenges such as the high cost of network infrastructure, the presence of natural monopolies in the operating structure that limit innovation, and the need to consider the transformation process in other energy-related sectors. However, the implementation of digital transformation in energy companies is important to ensure access to resources and their reorientation to exploit new opportunities.
Methods and materials. The following stages of the digital transformation process in the energy sector can be distinguished: Stage 1. Implementation of basic digital solutions. At this stage, companies implement IT technologies such as SCADA, AMR, ERP, CRM, in various objects or processes. The overall digital strategy has not yet been formed. Stage 2. Formation of a comprehensive digital infrastructure. Stage 3 - Strategic management of digital transformation. The enterprise strategy is aligned with digital goals. KPIs and digital KPIs are defined. Stage 4 - Creation of an innovative digital ecosystem. The energy company becomes an ecosystem: government agencies, the private sector, consumers, suppliers are united on a digital platform.
Results. As a result of the implementation of digital transformation at energy enterprises, technical losses are reduced, illegal connections are prevented, the accuracy of settlements with consumers is further increased, and the integration of renewable sources with the network is improved.
Conclusion. Digital transformation is a strategic path for modernizing the energy sector. Each stage must be carefully planned, based on technical and human capital, and aligned with infrastructure readiness.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | Maxmudov J. . | erkin tadqiqotchi | Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti katta o'qituvchisi |
| 2 | Tolipov . . | t.f.f.d., dotsent | O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi Energetika muammolari instituti |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | [1] O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2020-yil 5-oktabrdagi PF-6079-sonli “Raqamli O‘zbekiston-2030” strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. |
| 2 | [2] D'Haeseleer, L. De Vries, C. Kang, E. Delarue.Flexibility Challenges for Energy Markets: Fragmented Policies and Regulations Lead to Significant Concerns.IEEE Power and Energy Magazine, vol. 15, Institute of Electrical and Electronics Engineers Inc. (2017), pp. 61-71. |
| 3 | [3] Giones F., Brem A., Berger A. Strategic Decisions in Turbulent Times: Lessons from the Energy Industry. Business Horizons, vol. 62, Kelley School of Business, Indiana University” (2019), pp. 215-225. |
| 4 | [4] Vasilakos N. Energy transition challenges and development priorities for the Greek energy sector in the coming decade. SSRN Electron. J. (2019), 10.2139/ssrn.3393561. |
| 5 | [5] Zou C., Zhao Q., Zhang G., Xiong B. Energy revolution: from a fossil energy era to a new energy era. Nat. Gas. Ind. B, Elsevier B.V., 3 (1) (2016), pp. 1-11. |
| 6 | [6] Chebotareva G. Digital transformation of the energy sector: a case of Russia.E3S Web Conf., 250 (2021). |
| 7 | [7] Hu B., Zhou P., Zhang L.P. A digital business model for accelerating distributed renewable energy expansion in rural China. |
| 8 | [8] Jankowska B., Staliński A., Trąpczyński P. Public policy support and the competitiveness of the renewable energy sector – the case of Poland. |
| 9 | [9] Ji Q., Bouri E., Roubaud D., Kristoufek L. Information interdependence among energy, cryptocurrency and major commodity markets. Energy Econ., 81 (2019), pp. 1042-1055. |
| 10 | [10] Lee C.C., Yuan Z., Wang Q. How does information and communication technology affect energy security? International evidence. Energy Econ., 109 (2022), Article 105969.North-Holland. |
| 11 | [11] Liggesmeyer P., Rombach D., Bomarius F. . Smart Energy.Digitalisierung (2018), pp. 347-363. |