Ushbu maqolada G. hirsutum L turiga mansub ota-ona va F4 duragay kombinatsiyalarida optimal sug’orish
va suv tanqisligi sharoitida monopodial va simpodial shoxlar soni belgisining irsiylanishi, o’zgaruvchanligi va shakllanishi
tahlil qilindi. Bunga ko’ra, simpodial shoxlar sonining shakllanishi bo’yicha, F4 avlod duragay o‘simliklarida optimal sug’arish
sharoitida andoza-C-6524 naviga nisbatan F4 C-6580 x Acala-40 (M=17,32), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=17,20) va F4Sulton
x Catamarca 811 (M=17,00) duragay kombinatsiyalari, suv tanqisligi sharoitida F4 avlodda andoza C-6524 naviga nisbatan
F4 C-6580 x Acala-40 (M=14,00), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=13,50) va F4Sulton x Catamarca 811 (M=13,00) duragay
kombinatsiyalari yakka tanlovlar asosida ajratib olindi va keyingi suv tanqisligiga bardoshli nav yaratishda oila va tizmalar
sifatida tadqiq qilinadi. Monopodial shoxlar soni bo’yicha optimal sug’orish sharoitida, andoza C-6524 naviga nisbatan
F4Nam-77 x Hapicala-19 (M=2,40) duragayi, suv tanqisligi sharoitida esa, F4Nam-77 x Acala-40 (M=2,05), F4Nam-77 x
Hapicala-19 (M=2,28), F4Nam-77 x Catamarca 811 (M=2,36), F4C-6580 x Acala-40 (M=2,15), F4Sulton x Saenr Pena-85
(M=1,98), F4Sulton x Acala-40 (M=2,00) duragay kombinatsiyalarida andoza C-6524 naviga va ota-ona shakllariga nisbatan
ustunlik kuzatildi. Shuningdek, suv tanqisligi sharoitidagi eng yaxshi ko’rsatkichga ega bo’lgan ushbu namunalar keyingi
seleksion-genetik tadqiqotlarda inobatga olinadi.
Ushbu maqolada G. hirsutum L turiga mansub ota-ona va F4 duragay kombinatsiyalarida optimal sug’orish
va suv tanqisligi sharoitida monopodial va simpodial shoxlar soni belgisining irsiylanishi, o’zgaruvchanligi va shakllanishi
tahlil qilindi. Bunga ko’ra, simpodial shoxlar sonining shakllanishi bo’yicha, F4 avlod duragay o‘simliklarida optimal sug’arish
sharoitida andoza-C-6524 naviga nisbatan F4 C-6580 x Acala-40 (M=17,32), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=17,20) va F4Sulton
x Catamarca 811 (M=17,00) duragay kombinatsiyalari, suv tanqisligi sharoitida F4 avlodda andoza C-6524 naviga nisbatan
F4 C-6580 x Acala-40 (M=14,00), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=13,50) va F4Sulton x Catamarca 811 (M=13,00) duragay
kombinatsiyalari yakka tanlovlar asosida ajratib olindi va keyingi suv tanqisligiga bardoshli nav yaratishda oila va tizmalar
sifatida tadqiq qilinadi. Monopodial shoxlar soni bo’yicha optimal sug’orish sharoitida, andoza C-6524 naviga nisbatan
F4Nam-77 x Hapicala-19 (M=2,40) duragayi, suv tanqisligi sharoitida esa, F4Nam-77 x Acala-40 (M=2,05), F4Nam-77 x
Hapicala-19 (M=2,28), F4Nam-77 x Catamarca 811 (M=2,36), F4C-6580 x Acala-40 (M=2,15), F4Sulton x Saenr Pena-85
(M=1,98), F4Sulton x Acala-40 (M=2,00) duragay kombinatsiyalarida andoza C-6524 naviga va ota-ona shakllariga nisbatan
ustunlik kuzatildi. Shuningdek, suv tanqisligi sharoitidagi eng yaxshi ko’rsatkichga ega bo’lgan ushbu namunalar keyingi
seleksion-genetik tadqiqotlarda inobatga olinadi.
В данной статье проанализированы наследование, изменчивость и формирование признака коли-
чества моноподиальных и симподиальных ветвей у родительских и гибридных комбинаций F4 вида G. hirsutum L в
условиях оптимального полива и дефицита воды. Соответственно, по формированию числа симподиальных ветвей у
гибридных растений поколения F4 в оптимальных условиях орошения по сравнению со стандартным сортом C-6524
были выделены гибридные комбинации F4 C-6580 x Acala-40 (M=17,32), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=17,20) и F4Sulton
x Catamarca 811 (M=17,00), в условиях дефицита воды в F4 поколении по сравнению со стандартным сортом C-6524
были выделены гибридные комбинации F4 C-6580 x Acala-40 (M=14,00), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=13,50) и F4Sulton
x Catamarca 811 (M=13,00) на основе индивидуальных отборов и исследуются как семьи и линии для создания сорта,
устойчивого к дефициту воды. По количеству моноподиальных побегов в условиях оптимального полива гибрид F4Nam-77
х Hapicala-19 (M=2,40) превосходил стандартный сорт C-6524, а в условиях дефицита воды гибридные комбинации
F4Nam-77 х Acala-40 (M=2,05), F4Nam-77 х Hapicala-19 (M=2,28), F4Nam-77 х Catamarca 811 (M=2,36), F4C-6580 х
Acala-40 (M=2,15), F4Sulton х Saenr Pena-85 (M=1,98), F4Sulton х Acala-40 (M=2,00) превосходили стандартный сорт
C-6524 и родительские формы. Также эти образцы с лучшими показателями в условиях дефицита воды будут учтены
в дальнейших селекционно-генетических исследованиях.
This article analyzes the inheritance, variability, and formation of the trait for the number of monopodial and
sympodial branches in the parent and F4 hybrid combinations of the G. hirsutum L species under optimal irrigation and water
deficit conditions. Accordingly, by the formation of the number of sympodial branches, in F4 generation hybrid plants under
optimal irrigation conditions compared to the standard variety C-6524, hybrid combinations F4 C-6580 x Acala-40 (M=17.32),
F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=17.20) and F4Sulton x Catamarca 811 (M=17.00) were isolated, under water deficit conditions
in the F4 generation compared to the standard variety C-6524, hybrid combinations F4 C-6580 x Acala-40 (M=14.00), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=13.50) and F4Sulton x Catamarca 811 (M=13.00) were isolated based on individual selections and
studied as families and lines to create a water deficit-resistant variety. In terms of the number of monopodial shoots under
optimal irrigation conditions, the F4Nam-77 x Hapicala-19 hybrid (M=2.40) surpassed the standard variety C-6524, and under
water deficit conditions, the F4Nam-77 x Acala-40 (M=2.05), F4Nam-77 x Hapicala-19 (M=2.28), F4Nam-77 x Catamarca
811 (M=2.36), F4C-6580 x Acala-40 (M=2.15), F4Sulton x Saenr Pena-85 (M=1.98), F4Sulton x Acala-40 (M=2.00) hybrid
combinations surpassed the standard variety C-6524 and the parental forms. Also, these samples with the best indicators in
conditions of water scarcity will be taken into account in further breeding and genetic studies.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | Mavlonova N.U. | dotsent | Toshkent davlat agrar universiteti |
2 | Matyakubova G.A. | tayanch doktorant | Samarqandat davlat veterinariya meditsinasi, chorvachilik va biotexnologiyalar universiteti Toshkent filiali |
3 | Madartov B.K. | dotsent | Toshkent davlat agrar universiteti |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | 1. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan imzolangan 2017-yil 7-fevraldagi PQ-4947-sonli “Ekinlarning stress omillarga, kasallik va zararkunandalarga chidamli, mahalliy tuproq, iqlim va tabiiy sharoitga moslashgan yangi seleksiya navlarini yaratish” ga oid qarori. |
2 | 2. G.Salimova, A.Xolliyev. G‘o‘za navlari barglari suv tanqisligining namlikka bog‘liq holda o‘zgarish xususiyatlari “Journal of science-innovative research in Uzbekistan” jurnali volume 2, issue 10, 2024. october researchbib impact factor: 9.654/2024 issn 2992-8869 839 |
3 | 3. Ostonaqulov T.E. Seleksiya va urug’chilik asoslari. Toshkent. Ilm Ziyo 2013. 101-bet |
4 | 4. Xolmurodova G.R., Tangirova G.N., Abdiev F.R., Yuldasheva R.A. G‘o‘za va texnik ekinlar genetikasi, seleksiyasi va urug‘chiligi. O’quv qo’llanma. Toshkent. 2022. – B.58. |
5 | 5. Хўжаев Ж. Х., Холлиев А.Э. Водный стресс и качество урожая хлопчатника//Хлопок. -Москва, 1991. -№2. -С. 49-50 3 |
6 | 6. Холлиев А.Э., Хўжаев Ж.Х. Особенности водообмена сортов хлопчатника при различной водообеспеченности в условия Самаркандской области//Вестник ТашГУ, 1999. -№1.-С. 11-15 |
7 | 7. Gʻulomov Gʻ. Sh., Sirojidinov B. А., Nabieva M. S. G.barbadense L. turi turichi shakllarining morfobiologik va xoʻjalik belgilarining tavsifi. “Zamonaviy biologiyaning dolzarb muammolari va rivojlanish istiqbollari” xalqaro ilmiy-amaliy anjuman materiallari. 2025 5 iyun. – B |
8 | 8. Xamdullayev Sh. A., Nabiyev S. M., Shavqiyev J.Sh. Turli suv rejimi sharoitlarida g‘o‘za genotiplari barglaridagi umumiy suv miqdori belgisining irsiylanishi va o‘zgaruvchanligi Academic Research in Educational Sciences. Multidisciplinary Scientific Journal. 2022. -B.141-149. |
9 | 9. Доспехов Б.А. Методика полевого опыта.Москва: Агропромиздат, 1985. С.199,318, 320. |
10 | 10. Dala tajribalarini o’tkazish uslublari. // O’zPITI. Toshkent. 2007 |
11 | 11. https://uz.wikipedia.org.g’o’zaning_botanik_tarifi |