Ushbu maqolada Aydar–Arnasoy ko‘llar tizimining ekotizim xizmatlari ilmiy asosda kompleks baholandi.
Tadqiqotda CICES 2017 xalqaro tasnifiga tayangan holda ta’minlovchi, tartibga soluvchi, madaniy va qo‘llab-quvvatlovchi
xizmatlar turlari aniqlanib, ularning yillik iqtisodiy qiymati hisoblandi. Umumiy qiymat 892,5 mlrd so‘m etib belgilandi. Natijalar
ekotizim xizmatlarini integratsiyalashgan boshqaruv modeli asosida samarali boshqarish, barqaror rivojlanish maqsadlariga
erishish va mintaqaviy ekologik-iqtisodiy salohiyatni oshirish zarurligini ko‘rsatadi. Xalqaro tajriba va infratuzilma loyihalari
(Aydarko‘l plyaj turizm klasteri) hududning rekreatsion va ekologik imkoniyatlarini rivojlantirish omili sifatida tahlil qilindi.
Ushbu maqolada Aydar–Arnasoy ko‘llar tizimining ekotizim xizmatlari ilmiy asosda kompleks baholandi.
Tadqiqotda CICES 2017 xalqaro tasnifiga tayangan holda ta’minlovchi, tartibga soluvchi, madaniy va qo‘llab-quvvatlovchi
xizmatlar turlari aniqlanib, ularning yillik iqtisodiy qiymati hisoblandi. Umumiy qiymat 892,5 mlrd so‘m etib belgilandi. Natijalar
ekotizim xizmatlarini integratsiyalashgan boshqaruv modeli asosida samarali boshqarish, barqaror rivojlanish maqsadlariga
erishish va mintaqaviy ekologik-iqtisodiy salohiyatni oshirish zarurligini ko‘rsatadi. Xalqaro tajriba va infratuzilma loyihalari
(Aydarko‘l plyaj turizm klasteri) hududning rekreatsion va ekologik imkoniyatlarini rivojlantirish omili sifatida tahlil qilindi.
This study provides a comprehensive scientific evaluation of the ecosystem services of the Aydar–Arnasoy lake
system. Following the CICES 2017 international classification, the services were categorized into provisioning, regulating,
cultural, and supporting types, and their annual economic value was calculated, totaling 892.5 billion UZS. The results indicate
the necessity of implementing an integrated ecosystem services management model to achieve sustainable development goals
and enhance regional eco-economic potential. International best practices and infrastructure projects (Aydarkul beach tourism
cluster) were analyzed as key drivers for the development of the region’s recreational and ecological capacities.
В статье представлена комплексная научная оценка экосистемных услуг Айдар–Арнасайской
системы озёр. На основе международной классификации CICES 2017 услуги были отнесены к обеспечивающим,
регулирующим, культурным и поддерживающим, а их годовая экономическая стоимость рассчитана в размере 892,5
млрд сумов. Результаты показывают необходимость внедрения интегрированной модели управления экосистемными
услугами для достижения целей устойчивого развития и повышения регионального эколого-экономического
потенциала. Международный опыт и инфраструктурные проекты (пляжный туристический кластер на Айдаркуле)
проанализированы как ключевые факторы развития рекреационных и экологических возможностей региона.
| № | Author name | position | Name of organisation |
|---|---|---|---|
| 1 | Aminov X.X. | texnika fanlari falsafa doktori (PhD), professor | Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti |
| 2 | Madrimov R.M. | biologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), katta ilmiy xodim | Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti |
| 3 | Xamdullayeva A.B. | tayanch doktorant | Atrof-muhit va tabiatni muhofaza qilish texnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti |
| № | Name of reference |
|---|---|
| 1 | 1. Millennium Ecosystem Assessment (MEA). (2005). Ecosystems and Human Well-being: Synthesis. Washington, DC: Island Press |
| 2 | 2. Karimov, B. K., et al. (2012). Hydrological regime of the Syr Darya River and anthropogenic transformation of water bodies in Central Asia. Journal of Arid Environments, 85, 65–73 |
| 3 | 3. “Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimi” MCHJ statistik hisobotlari. (2023). Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish vazirligi |
| 4 | 4. Saipova, N. (2024). Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimi suv mineralizatsiyasi va gidrokimyoviy xususiyatlari. O‘zbekiston ekologik jurnali, 2(14), 45–53 |
| 5 | 5. Taylaqov, A. A. (2022). Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimida baliqchilik xo‘jaligi rivojlanishining ekologik va iqtisodiy jihatlari. Toshkent: Ekosan nashriyoti |
| 6 | 6. Родина К. С. (2020). Оценка состояния водно-болотных угодий: экологические и социально-экономические аспекты. Алматы: КазНУ.O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 22-fevraldagi “Aydar–Arnasoy ko‘llar tizimi faoliyatini takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi PQ-141-son qarori |
| 7 | 7. Millennium Ecosystem Assessment (MEA). (2005). Ecosystems and Human Well-being: Synthesis. Island Press, Washington, DC. |
| 8 | 8. Kumar, P. (Ed.). (2010). The Economics of Ecosystems and Biodiversity: Ecological and Economic Foundations. London and Washington: Earthscan |
| 9 | 9. Li, Y., Zhang, Q., Ye, X., Xu, C., & Qi, J. (2019). Ecosystem service valuation and its application in Poyang Lake, China. Ecological Indicators, 98, 145–153. https://doi.org/10.1016/j.ecolind.2018.10.056 |
| 10 | 10. Yerkin, A. (2020). Integrated assessment of ecosystem services of Lake Balkhash, Kazakhstan. Lakes & Reservoirs: Research and Management, 25(3), 293–306. https://doi.org/10.1111/lre.12340 |
| 11 | 11. Dehqonova, D. R. (2023). O‘zbekiston ichki suv havzalari ekotizim xizmatlarini baholashning iqtisodiy asoslari. Toshkent: O‘zbekiston Milliy Universiteti nashriyoti |
| 12 | 12. Mirzacho‘l Ekoturizm Klasteri Hisoboti. (2021). Tuzkon ko‘li va atrof hududlarda ekoturizm infratuzilmasini rivojlantirish bo‘yicha tahliliy hisobot. Jizzax viloyati Turizm boshqarmasi arxivi |
| 13 | 13. Ravshanova, M. X. (2023). Aydar–Arnasoy ko‘llar tizimida bioxilma-xillikni saqlashning ekologik asoslari. Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish ilmiy jurnali, №2, 46–47 |
| 14 | 14. Оценка водного баланса и гидрохимических характеристик Айдар–Арнасайской системы озёр. (2022). Тош- кент: “Фан ва технология” нашриёти, 5–9-бетлар. |
| 15 | 15. Саипова Ш.Ш., Каримов Б.Б., Рахмонов А.А. (2023). Айдар–Арнасой кўллар тизими гидрологик хусусиятлари. Ўзбекистон гидрометеорология журнали, №2, 45–52 |
| 16 | 16. Ғўдалов, М. Р. (2021). Ўзбекистон ички сув ҳавзаларида балиқчилик ресурсларини баҳолаш ва бошқариш усуллари. Тошкент: Фан ва технология |
| 17 | 17. Gazeta.uz. (2025). “Antaliyadan qolishmaydigan Aydarko‘l”. https://www.gazeta.uz |