Мақолада иқлим исиши шароитида Барқироқ музлигининг морфометрик кўрсаткичларидаги сўнгги ўзгаришлар таҳлил қилинган. Жаҳон Музликлар Мониторинги Хизмати (WGMS) базасидаги кузатувлар ва ГАТ усулларига таянган ҳолда 2017–2024 йиллардаги Барқироқ музлигининг майдон, узунлик ва мувозанат чизиғи баландлиги динамикаси баҳоланган. Натижаларга кўра, Ўрта Барқироқ музлиги майдони 0,38 км² га (-16%) камайган бўлса, унинг Шарқий тармоғи майдони 0,067 км² га (-11,8%) қисқарган. Узунлик бўйича қисқариш мос равишда 80 м (йилига ўртача ≈10 м) ва 223 м (йилига ≈32 м) ни ташкил этган. Мувозанат чизиғи баландлиги 2017–2023 йилларда 3724–3790 м оралиғида юқорилаб борган (Шарқий тармоқда 3748–3848 м). Барқироқ музлигида қайд этилган ўзгаришлар минтақадаги музликлар динамикасига иқлим исишининг таъсирини ортиб бораётганлигини тасдиқлайди.
Мақолада иқлим исиши шароитида Барқироқ музлигининг морфометрик кўрсаткичларидаги сўнгги ўзгаришлар таҳлил қилинган. Жаҳон Музликлар Мониторинги Хизмати (WGMS) базасидаги кузатувлар ва ГАТ усулларига таянган ҳолда 2017–2024 йиллардаги Барқироқ музлигининг майдон, узунлик ва мувозанат чизиғи баландлиги динамикаси баҳоланган. Натижаларга кўра, Ўрта Барқироқ музлиги майдони 0,38 км² га (-16%) камайган бўлса, унинг Шарқий тармоғи майдони 0,067 км² га (-11,8%) қисқарган. Узунлик бўйича қисқариш мос равишда 80 м (йилига ўртача ≈10 м) ва 223 м (йилига ≈32 м) ни ташкил этган. Мувозанат чизиғи баландлиги 2017–2023 йилларда 3724–3790 м оралиғида юқорилаб борган (Шарқий тармоқда 3748–3848 м). Барқироқ музлигида қайд этилган ўзгаришлар минтақадаги музликлар динамикасига иқлим исишининг таъсирини ортиб бораётганлигини тасдиқлайди.
В статье проанализированы последние изменения морфометрических показателей ледника Баркрак в условиях потепления климата. На основе наблюдений Всемирной службы мониторинга ледников (WGMS) и методов ГИС оценена динамика площади, длины и высоты линии равновесия ледника Баркрак за 2017–2024 годы. Согласно результатам, площадь Среднего Баркрака сократилась на 0,38 км² (–16%), а его Восточной части – на 0,067 км² (–11,8%). Уменьшение длины составило соответственно 80 м (в среднем ≈10 м в год) и 223 м (≈32 м в год). Высота линии равновесия в 2017–2023 годах повысилась до 3724–3790 м (в Восточной части – до 3748–3848 м). Зафиксированные изменения на леднике Баркрак подтверждают усиливающееся влияние климатического потепления на динамику ледников региона.
The article analyzes recent changes in the morphometric parameters of the Barkrak Glacier under climate change. Based on observations from the World Glacier Monitoring Service (WGMS) and GIS methods, the dynamics of area, length, and equilibrium line altitude (ELA) of the Barkrak Glacier during 2017–2024 were assessed. According to the results, the area of the Barkrak Sredniy Glacier decreased by 0.38 km² (–16%), while its Eastern branch shrank by 0.067 km² (–11.8%). The reduction in length amounted to 80 m (≈10 m per year on average) and 223 m (≈32 m per year), respectively. The equilibrium line altitude rose to 3724–3790 m between 2017 and 2023 (3748–3848 m in the Eastern branch). The recorded changes in the Barkrak Glacier confirm the increasing impact of climate warming on glacier dynamics in the region.
№ | Author name | position | Name of organisation |
---|---|---|---|
1 | Turgunov .M. | Директор НИГМИ | Научно-исследовательский гидрометеорологический институт |
2 | Umirzakov .U. | Доцент | Научно-исследовательский гидрометеорологический институт |
3 | SUVANKULOV S.S. | Докторант | Институт геологии и геофизики имени Х.М.Абдуллаева, |
4 | SHAMSIEVA M.G. | магистр | Национальный университет Узбекистана имени Мирзо Улугбека, |
5 | MAMIROV H.A. | Сотрудник | Институт геологии и геофизики имени Х.М.Абдуллаева, |
№ | Name of reference |
---|---|
1 | Глазырин Г.Е., Горные ледниковые системы их структура и эволюция– Л.: Гидрометеоиздат, 1991. – 109 с |
2 | Каталог ледников СССР. – Л.: Гидрометеоиздат. – Т. 14. – Вып.1. – Ч. 1. – 1968. – 48 с. |
3 | Коновалов В.Г. Методика расчетов и дистанционных измерений пространственного распеределения годового баланса массы на ледниках // Тр. САНИИ. 1988. – Вып. 129 (210). – С. 65-75. |
4 | Ни А.А., Петров М.А., Тихановская А.А., Томашевска И.Г. Горное оледенение, климат, сток. –Tашкент: НУУз, 2006. – 206 с. |
5 | Савоскул О.С. Колебания ледников преферийных и внутренных областей Тянь-Шаня в голоцени. Автореферат диссертации на соискание учёной степени кандидата географических наук. – М.: 1994. – 24 с. |
6 | Сувонқулов С.С., Мамараимов А.Ж., Турғунов Д.М. Ойгаинг дарёси ҳавзаси ирмоқларининг морфометрик кўрсаткичларини ГАТ ёрдамида аниқлаш // Гидрометеорология ва атроф-муҳит мониторинги, 2024. №2. – Б. 51-58. |
7 | Сувонқулов С.С., Умирзақов Ғ.Ў., Мамиров Ҳ.A., Aкбаров Ф.Н., Эшмуратов Д.К., Петров М.A. Музликлардан тўйинадиган кичик тоғ дарёларининг гидрологик мониторинги (Барқироқсой мисолида) // Гидрометеорология ва атроф-муҳит мониторинги, 2022. №4. – Б. 80-90. |
8 | Умирзаков Г.У., Зулпихаров Г.Б. Изменение баланса массы ледника Баркрак Средний, под влиянием климатических факторов и его вклад в формирование стока реки Ойгаинг // География: природа и общество. 2022. – №2. – С. 637-642. |
9 | Умирзаков Г.У., Суванкулов С.С., Мамиров Х.А., Акбаров Ф.Н., Петров М.А. Выявление изменений режима малых горных водотоков ледникового питания (на примере реки Баркраксай) // География и водные ресурсы, 2023. №1. – С. 3-12. |
10 | Щетинников А.С. Ледники бассейна реки Пскем. – Л.: Гидрометеоиздат, 1976. – 120 с. |
11 | Электрон ресурс: United Nations. (2015). Sustainable development goals: Climate change. URL: https://www.un.org/sustainabledevelopment/climate-change/ |